عصر آزادی آنلاین/ دکتر قدیر گلکاریان
سرانجام نخستین محموله از واکسن اسپوتنیک وی با فیلمی که توسط کاظم جلالی، سفیر ایران در مسکو در روز پنجشنبه در فضای مجازی منتشر کرد، امید به کنترل نسبی پاندمی کووید- 19 در بین اقشار جامعه ایجاد شد و گمان می رود که دولت بر حسب وظیفه قانونی و شرعی که در قبال آحاد ملت دارد، بدون ملاحظه کاری و سلیقه سازی در روزهای آتی محموله های دیگری را هم تا تولید واکسن داخلی وارد کشور کند تا نظام سلامت اجتماعی بیش از این در معرض خطر نمانده و سایر ساختارهای لازم در کشور متضرر نگردند.
بیشتر مردم در سطح جهان بر این باور هستند که سال 2020، سخت ترین، بحرانی ترین و رکودی ترین سالهای عمر بشریت در قرن حاضر بوده است. به طوری که در سال گذشته میلادی غالب سیاستمداران و مقامات بهداشتی هر چند در ابتدای شروع این ویروس موضوع را چندان جدی نگرفته و اهداف سیاسی دولتها باعث شد که کتمان کاری با هدف اجرای همایشها، تظاهرات، انتخابات، کنگره های حزبی انجام گیرد و به همین جهت اطلاعات نادرستی به جامعه تحویل داده و خود موجب رخوت و ساده انگاری مردم شدند. اما حملات شیوع بیماری کرونا به قدری سریع بود که بدون هماهنگی و برنامه ریزی و همکاری آحاد جامعه، امکان کنترل پاندمی ممکن نبود. بعد از آن همه مسئولان بهداشتی و سیاسی کشورها پیوسته مثل قاضی دادگاه در هر روز و در هر نوبت از اخبار سراسری در مورد خطرات و میزان مرگ و میر چکش هشداری را بر روی میز کوبیدند.
در هر حال ویروس کرونا و از بین بردن منحنی های برجسته و افزایشی اپیدمی، نگرانیهای جدی از بروز پیکهای مختلف را فراهم ساخت. جهشهای ویروسی در ماههای اخیر و انبوهی از RNA مزاحم توانسته است در طی چند ماه گذشته صدها هزار نفر را به کام مرگ بکشاند، اقتصاد جهانی را تخریب کند و سالها رفع فقر را دچار تعلل ساخته و بستر پیشرفتهای اقتصادی- تجاری- اجتماعی و به تبع آن فرهنگی را دچار تزلزل سازد که بیش از نابودی اقتصاد، ریشه ساختاری فرهنگی و نظام آموزشی به خطر افتاده است. وجود شرایط ناخواسته حاصل از پاندمی کووید- 19 موجب شد که در تمامی مقاطع تحصیلی از ابتدایی گرفته تا دانشگاهی دچار بی برنامه گی، افت نظام آموزشی، تقلب در آزمونهای نهایی، عدم جدی گرفتن حضور دانش آموز یا دانشجو به بهانه هایی در کلاسهای آنلاین سبب شده است که ارزیابی نادرستی از توانمندی دانش آموختگان به وجود آید و نبود سیستم آموزشی مفید و کارآمد باعث گردیده که نتیجه این افت و رکود در سالهای آتی دیده شود. هنوز دمل چرکین پدید آمده از کرونا ویروس در نظام آموزشی کشورهای جهان سر باز نکرده و در کوتاهترین زمان و حداقل در 5 سال آینده خواهیم دید که اگر شرایط کنونی یکسال دیگر بر سطح آموزشی کشورها اثرگذار بوده باشد، چه نتایج وخیمی از افت دانشی، کاربردی و فناوری خواهیم داشت.
اگرچه واکسن های مختلفی که فعلا 5 نمونه تصویب و تأیید شده میتواند بخشی از عملکرد کنترل بیماری را بهبود بخشد ولی رسیدن واکسنها به تمام کشورها به صورت عادلانه و همچنین موفقیت در تولید واکسنهای دیگر در کشورهای فعال در زمینه تحقیق و تولید، تنها خواهد توانست سرعت قطار رو به تازش کووید- 19 را کاهش دهد. در سال 2021 بشریت مجبور به سازگاری با ویروس در زندگی است و این بیماری به این سادگیها دست از یقه مردم نخواهد کشید و به قول مقامات سازمان بهداشت جهانی، این ویروس و خطرات آن تا 5 سال آینده ادامه خواهد داشت. اما راه چاره چیست؟ چگونه می توان راه هایی را یافت که بتواند ضمن شرایط همزیستی، هزینه و مالیات کمتری را در هر زمینه برای کشورها تحمیل کند؟
طبیعتاً اصول اولیه در حفظ سلامتی حوامع ثابت خواهد ماند. ماسک و شستن مداوم دستها بعد از حضور در فضاهای عمومی و یا دست زدن به اشیای دیگران الزامی باید باشد. مردم باید بدون آنکه نهادی هشدارهای لازم را بدهد و یا شرایط ایجابی و اجباری اجرا کند، لازم است که در فضاهای عمومی همان فواصل اجتماعی را رعایت کنند. در حالیکه تلاش برای تولید واکسنها ادامه دارد، متأسفانه ویروس کرونا هم عاقلانه در سال دوم حضورش را در میان ما پایدار ساخته و مدام چهره عوض می کند و با تغییر ژنتیکی انگار تلاش انسانها را به تمسخر می گیرد. لذا ساده انگاری شرایط و یا کتمان بیمار بودن یکی از مخاطراتی است که میتواند راه انتشار این ویروس را افزایش دهد. به طور مثال در کشور قبرس که جزیره ای کوچک و متشکل از دو بخش جنوبی و شمالی و توأماً نزدیک به 2 میلیون نفراست، به خاطر سهل انگاری مردم و مخفی کاری در ابتلا به بیماری و تصور اینکه خود بخود بیماری سرپایی رفع خواهد شد وارد پیکهای شدید و رکورد شیوع نسبت به جمعیت آن شده است. حال آنکه در ماههای گذشته و رشد رو به فزون در سایر کشورها، بیماری کرونا در این جزیره کنترل شده بود.
لذا با این وضعیت و ساده انگاری نه تنها نمیتوان سلامتی جامعه را حفظ کرد که مخفی کاران را باید به عنوان جانیان و قاتلان سلامت جامعه تحت شدیدترین و سخت ترین مجازاتها قرار داد. زیرا بدون رونق اقتصادی، دولتها تا جایی خواهند توانست از پس هزینه های آزمایشات پی سی آر، قوانین قرنطینه و دستورالعمل های فاصله اجتماعی بر بیایند.
راه دوم این است که دولتها لازم است بر خلاف فناوری PCR مبتنی بر آزمایشگاه، با ایجاد مکانیزمهای آزمایش های ارزان تر آنتی ژن، بخشهایی از ویروسهای جهش یافته را هم کنترل و شناسایی کند و نسبت به آن ابتکار عمل به دست گرفته شود. به نظر میرسد برخی آزمایشات آنتی ژن را می توان در مدت زمان 15 دقیقه با دستگاه هایی به اندازه کف دست یا کیت هایی مشابه تست های بارداری در منزل انجام داد که هزینه آنها کمتر بوده و انسانها پیوسته برای راحتی خیال خود نیز داوطلبانه موفق به تشخیص بیماری خواهد شد.
راه سوم این است که برای مهیا سازی سفرها و ایجاد بستر لازم برای رونق اقتصادی و شروع مجدد تجارت توریستی میتوان تا اواسط سال 2021 آزمایشات سریع covid-19 در فرودگاهها جایگزین غربالگری دما و یا پی سی آر طولانی مدت شود. کارفرمایان در محل کار، مدیران در ادارات و مدارس و اماکن تفریحی نیز میتوانند به طور معمول با استفاده از غربالگری عفونت با مکانیزمهایی که اهل تخصص میتوانند با استفاده از استند آپها به آن نایل آیند، زمینه برای بازگشت شرایط عادی به کشورها را فراهم بیاورند تا اینکه همه مردم واکسینه شوند.
هر چند واکسنها دارای ضریب اطمینان 90% تا 95% است ولی اگر عمل واکسیناسیون سریعتر انجام نشود، نمیتوان از میزان مبتلایان کاست و مادامی که ویروس در وجود انسانها با نژادها و ژنومهای مختلفی در گیر است؛ یقیناً دست از جهش برنخواهد داشت و نتایج تلاش متخصصان امر تولید واکسن را بی ثمر خواهد کرد.
اما در نهایت بهترین و آسانترین روش این است که متبلایان ولو علائمی هم نداشته باشند، شرایط تماس نزدیك خود را اطلاع دهند تا پیشگیری میسر شود. قرنطینه چاره دائمی نیست. اعتراضات به قرنطینه هم منطقی نیست. اگر میخواهیم به گذشته خود برگردیم و شرایط عادی داشته باشیم لازم است سال 2021 را جدی گرفته و بر اصول بهداشتی پایبند باشیم و گرنه بعد از سالجاری و عدم کنترل آن، انقراض بشر را باید به نظاره نشست.
