عصر آزادی آنلاین/ دکتر قدیر گلکاریان
جزیره قبرس در وسط دریای مدیترانه که به عنوان جزیره زیبا و هاوایی منطقه شرق خاور نزدیک هم شناخته میشود، از سالهای گذشته به دلیل مناقشه بر سر حقوق ترکها و یونانیهای قبرسی با دردهای سخت آبستنی حوادث درگیر است. گفتنی است که این جزیره از سال 1974 با ورود نیروهای نظامی ترکیه در زمان دولت مرحوم بولنت اجویت، در راستای جلوگیری از قتل عام ترکهای قبرسی به توسط افراطیون ملی گرای یونانی تبار قبرسی به دو بخش شمالی و جنوبی تقسیم شده است. هر چند بعد از این جدایی باز هم حقوق بین المللی بخش شمالی قبرس از نظر اقتصادی رعایت میشد و محصولات تولیدی بخش شمالی به سهولت جای خود را در بازارهای اروپایی یافته بودند ولی از سال 1983 که جمهوری ترک نشین قبرس شمالی اعلام گردید، سازمان ملل طی مصوبه ای این دولت را به رسمیت نشناخته و تحریمهای سیاسی- اقتصادی از آن زمان تا به امروز حاکم است. مع الوصف جمهوری ترک نشین قبرس با تکیه بر جمهوری ترکیه تاکنون روی پای خود ایستاده و هر روز که میگذرد علیرغم مشکلات فراوان و عدیده ای که حاصل بی توجهی غیر منطقی جامعه جهانی است، توانسته جایگاهی برای خود در منطقه و حتی کشورهای غیر متعهد و کنفرانس کشورهای اسلامی باز کند.
در طول سالهای گذشته طرحهای زیادی برای وحدت دو قبرس مطرح شده است که مهمترین آنها طرح سازش کوفی عنان، دبیر کل سابق سازمان ملل بوده است که در سایه رفراندوم و تمایل ترکهای قبرسی به وحدت و تشکیل دولت فدرال، یونانیهای قبرسی پاسخ منفی دادند. البته شایان ذکر است که اتحادیه اروپا با وعده هایی که آن زمان برای پیوستن جمهوری قبرس به اتحادیه اروپا داده بود، بخش جنوبی با حصول این اطمینان به گمان خود خواستند سنگ جلوی حرکت وحدت و حضور نیروهای سیاسی بخش ترک نشین در ساختار سیاسی و دولتی بیندازند. اما از آن زمان تا به امروز پیوسته مذاکراتی در راستای حل مناقشه انجام گرفته که تصور میرفت در اثنای برگزاری کنفرانس کرانس مونتانا در سوئیس به سال 2017 بحران قبرس حل شود که باز با شیطنت و زیاده خواهی دولت جمهوری قبرس این امید هم به ناامیدی بدل شد. تا جایی که امروز بخش ترک نشین قبرس شمالی به درجه ای از توانمندی سیاسی و موجودیت رسیده است که با طرح بحران قبرس از سوی ترکیه در پلتفرمهای سیاسی در صحنه بین المللی میرود که زمینه استقلال آن بخش بر اساس طرحهای موجود قانونی و به رسمیت شناخته شدن دولت جمهوری ترک نشین قبرس از سوی کشورهایی همچون آذربایجان، بنگلادش، پاکستان، ترکیه و چند کشور آفریقایی و امریکای لاتین طرح درخواست به رسمیت شناخته شدن قبرس در سازمان ملل در دستور کار قرار گیرد. هر چند برای رسیدن به این امر مهم بازه های زمانی، شرایط دیپلماسی، تحولات منطقه ای میتواند دخیل باشد.
با تمام این اوصاف باید گفت که جمهوری ترک نشین قبرس علیرغم وجود محدودیتهای موجود تا به امروز بالاترین تعداد دانشگاههای بین المللی، دانشجویان و سهم گردشگر را داراست. میانگین درآمد ناخالص ملی در این کشور تحت تحریم در شرایط کنونی سالانه25.237 میلیون لیر می باشد و رشد اقتصادی 2.5 درصدی را علیرغم وجود پاندمی کووید- 19 در سال 2020 تجربه کرده است.
با توجه به اینکه طبق اعلام رسمی نماینده ویژه سازمان ملل در مسأله قبرس قرار است نشست غیر رسمی 5+1 در مورد حل بحران قبرس در هفته نخست ماه آوریل برگزار شود، وزارت امور خارجه یونان تأکید کرده است که زمان و مکان دقیق هنوز از سوی آنتونیو گوترش، دبیر کل سازمان ملل معین نشده است. ولی با این حال گمان میرود که کنفرانس مذکور به احتمال زیاد پس از نشست شورای اروپا در 25 مارس برگزار شود. ناظران سیاسی در اروپا و دو طرف قبرس معتقدند که برگزاری کنفرانس نتایجی را در بر نخواهد داشت. زیرا علاوه از اینکه دولت جمهوری قبرس شمالی قطعاً از شکل گیری سیستم سیاسی فدرالیته جانبداری نمیکند، دولت جمهوری ترکیه نیز بحث مجدد بر سر این نوع نگرش را که به عقیده بسیاری پرونده آن فاتحه خوانی شده است، بی فایده می داند. از این رو باید بر اساس شیوه استقلال دو دولت در یک جزیره بحث و مذاکره شود.
ناگفته پیداست که سیاسیون بخش جنوبی قبرس به هیچوجه متمایل به جدایی نیستند ولی راهکار سومی را نیز پیش روی نمی گذارند. در همین حال نه حقوق بخش شمالی را رعایت می کنند و نه سهم بندی درستی از میزان ذخیره منابع هیدروکربن در پارسلهای موجود اطراف جزیره ارائه می دهند. دولت جمهوری قبرس شمالی هر تلاشی را برای کسب منافع اقتصادی نشان میدهد، مانع تراشیهای جدی از سوی دولت جمهوری قبرس(بخش جنوبی) با شکایت در مجامع بین المللی و یا تهدید به تحت شعاع قرار دادن روابط خود با کشورهای در حال ارتباط ایجاد می کند. به طوری که چندی پیش طی شکایتی از سوی وزارت امور خارجه جمهوری قبرس به کشورهای عربی، آفریقایی، آسیای مرکزی و حتی ایران در خصوص به رسمیت نشناختن دانشگاهها و عدم تأیید مدارک تحصیلی فارغ التحصیلان نامه های هشدارگونه ای ارسال شد تا مانع از اعزام دانشجویان خود به بخش شمالی قبرس شوند.
با تمام این اوصاف با طرح شکل گیری کنفرانس 5+1 دیدگاههایی در بخش شمالی مطرح است. به طوری که قدرت اوزرسای، وزیر خارجه سابق قبرس شمالی معتقد است که راه سوم برای حل مسئله قبرس وجود دارد. راهی که بتواند مشارکت بر اساس برون رفت از بحران و مبتنی بر همکاری بوده و نه برای جدایی باشد. او با ذکر این مساله که مدل تایوان و یا کوزوو برای قبرس سازگار نیست، افزوده است که طرح سوم سازنده و خلاق می تواند ادامه فضای حسن نیتی را برای رهبران قبرس جنوبی و شمالی فراتر از برنامه های مطرح شده کنونی برای جدایی یا وحدت فراهم بیاورد. به عقیده وی در روند رو به جلو امکان کسب درک درستی از پذیرش سیستم فدرالی یا جدایی و استقلال مطلق در ذهنیت مردم و دولتهای دو طرف ایجاد خواهد شد.
در همین حال بخشی از سیاسیون قبرس شمالی نیز معتقدند که در جامعه بین الملل، تنها راه برای داشتن یک کشور قابل اعتماد و احترام در زمینه روابط خارجی از طریق سیاست مبتنی بر واقعیتهای بین المللی حاصل میشود. به عقیده این دسته از صاحب نظران سیاسی، مشکل قبرس توسط هر دو طرف باید به عنوان مشکل بین المللی تلقی شود و تنها راه حل در رفع مشکل، شکل گیری فدارسیونی است که طی سالهای متمادی بر سر آن مباحثه و مجادله شده است و بر اساس پارامترهای سازمان ملل این اقدام صورت بگیرد.
با این حال، بخش جنوبی قبرس قریب به نیم قرن است که نه راه پیشرو نشان میدهد و نه پس رو. تنها بر روی ایده های دگماتیک مذاکرات بی ثمری را دنبال کرده و با وجود درک لازم از اینکه بخش شمالی حاضر به پذیرش شرایط آنها نخواهد بود، از رسمیت یافته شدن خود در سطح بین المللی و به ویژه اتحادیه اروپا سوء استفاده کرده و به تصورش در پی فرسایش مقاومتی است. اما این بار رویکرد جدی رهبران قبری شمالی حاکی از آن است که با وجود مطرح شدن موضوع قبرس بر سر مباحث روز و تحلیلی در سطح منطقه و بین الملل، بارقه امیدی متفاوتتر از همیشه در ذهن جامعه ترک نشین قبرس شکل گرفته است. مردم قبرس شمالی اکنون به هر دو مورد تمایل مثبتی دارند تا بتوانند به طریق اولی از انزوای سیاسی- اقتصادی رهایی یابند. فدرالیسم اولویت نیست، فکر استقلال رنگ و بوی تازه ای گرفته است.
