عصر آزادی آنلاین/ دکتر قدیر گلکاریان
روز چهارشنبه گذشته نیکول پاشینیان، نخست وزیر ارمنستان، اونیک گاسپاریان، رئیس ستاد کل ارتش آن کشور را از مسئولیتش عزل کرد و موضوع را به ریاست جمهوری محول کرد. در این حال تعلل رئیس جمهوری ارمنستان از تأیید عزل رئیس ستاد ارتش موجب آن شده است که پاشینیان طی تماس تلفنی با آرمن سارکیسیان، رئیس جمهور آن کشور، دو راه را پیش روی او بگذارد. یا اینکه رئیس جمهور حکم عزل فرمانده ستاد ارتش را امضاء کند و یا اینکه با عدم امضای آن در واقع در کنار طرفداران کودتا علیه دولت باشد.
ادعای نخست وزیر ارمنستان در عزل گارسپاریان بر این اساس است که او را در طول جنگ قره باغ حمایت کرده و اعتمادی صد در صدی داشته که حالا فهمیده است که در این رابطه خطا کرده بوده است. بعد از این تحول، ستاد کل نیروهای مسلح جمهوری ارمنستان خواستار استعفای نیکول پاشینیان و دولت وی شدند. تنی چند از فرماندهان ارتش نیز از گاسپاریان حمایت کرده و خواستار استعفای نخست وزیر شده اند. روز پنجشنبه ستاد کل ارتش طی بیانیه ای اعلام کرد که مصرانه بر سر تصمیم خود در تغییر دولت ارمنستان بوده و درخواست استعفای نخست وزیر از سوی هیچ کسی و یا هیچ جناح فشاری برنامه ریزی نشده است.
گفتنی است که پاشینیان در جریان اعتراضات به وقوع پیوسته در دو سال پیش به روی کار آمد و از آن زمان علیرغم ادعاهای خود در زمینه تحقق خواسته های مردم در جریان اعتراضات، مدعی حل و فصل مناقشه قره باغ شد. لیکن از یک سو آغاز شرایط پاندمی کووید- 19 که غیر قابل پیش بینی بود، توانست ارمنستان را با تمام مشکلات اقتضادیش در بدترین شرایط قرار دهد، از سوی دیگر، اصرار بر زیاده خواهی دولت ارمنستان در موضوع قره باغ و آغاز یک سلسله رفتارهای تحریک آمیز از جمله برنامه ریزی برای جلب سرمایه گذاری و جهانگردی در قره باغ کوهستانی، صبر آذربایجان را سر آورده و جنگ 44 روزه قره باغ اتفاق افتاد که با شکست مفتضحانه ارتش و دولت ارمنستان، نیروهای نظامی جمهوری آذربایجان توانستند اراضی اشغالی را از چنگ نیروهای ارمنستان خارج سازند. هر چند هنوز شرایط آتش بس حاصل از توافق سه جانبه ارمنستان، آذربایجان، روسیه که در ماه نوامبر سال گذشته در منطقه حاکم است، ولی فروپاشی ساختار نظامی ارمنستان از نظر نیروی انسانی، فنی و تجهیزاتی باعث شده است که شکاف عمیقی در داخل ارمنستان در رابطه با نتایج غیر قابل تحمل و درک پدید آید. به طوری که ارتش، دولت را سازشکار و خیانتکار قلمداد می کند که آتش بس را پذیرفته است؛ بر عکس، جناح طرفدار صلح و آرامش در کشور از مواضع پاشینین دفاع می کنند.
پاشینیان مردم و حامیانش را از صفحه مجازی برای دفاع از دولت به خیابانها فرا خواند. عصر روز پنجشنبه، نخست وزیر ارمنستان در خیابانها در جمع طرفدارانش حاضر شد و بیانیه ای نیز قرائت گردید. در این بیانیه آمده است که نیروهای مسلح ارمنستان قصد کودتا دارد و آرامش دائمی را در کشور طلب نمی کنند. این در حالی است که پیشتر در روز چهارشنبه ستاد کل نیروهای مسلح ارمنستان نیز بیانیه ای صادر کرده و در آن متذکر شده بود که ارتش ارمنستان با صبر و بردباری حملات و اتهامات دولت فعلی را برای بی اعتبار کردن نیروهای مسلح تحمل کرده است. اما هر چیزی مرزی دارد و دولت نمی تواند در کنار ناکارآمدی خود در مدیریت کشور و اشتباهات جدی در سیاست خارجی زمینه سقوط کشور را فراهم آورد.
در این بیانه به صراحت ذکر شده است که نیروهای مسلح ارمنستان با اراده راسخ در دفاع از سرزمین مادری و منطقه آرتساخ(قره باغ کوهستانی)، اجازه نخواهند داد دولت با استفاده از زورعلیه افرادی که فرزندان آنها هنگام خواستار استعفای نخست وزیر کشته شدند، ادامه حاکمیتش را فراهم بیاورد و ارتش مثل همیشه با مردم بوده و خواهد بود.
با این بیانیه و روح محسوس در آن نشان میدهد که ارتش هنوز خونریزی حاصل از جنگ قره باغ را با خود تجربه می کند و گویی در صدد تغییر سیستم سیاسی و روی کار آمدن نظامی افراطی و ملی گرا در ارمنستان است تا شیطنتهای تازه ای رخ بدهد.
بی تردید اظهار نظر الهام علی یف، رئیس جمهوری آذربایجان در اواخر هفته را با این گمانه زنیها نباید بی دلیل دانست. وی در دیدار با خانواده های شهدای قره باغ در شهرک رامانا، اعلام داشت که متحدان ارمنستان خواستار احیا و نوسازی ارتش آن کشور هستند. چرایی و هدف آن باید مورد توجه قرار گیرد.
وی با اشاره به اینکه دولت ارمنستان خود به صراحت اعلام کرده است که در جنگ قره باغ برخی از کشورها با در اختیار نهادن موشکهای اسکندر به ارمنستان سعی داشتند، روند جنگ را تغییر دهند؛ ولی آذربایجان هیچگاه اجازه نخواهد داد که ارتش ارمنستان جان تازه ای بگیرد و اگر هم در صدد رفتاری انتقام جویانه باشند، آذربایجان مثل همیشه با مشت آهنین پاسخشان را خواهد داد.
این در حالی است که ادعا میشود در ورای این قضایا، دست روسیه وجود دارد. با این حال روز پنجشنبه، نه تنها سرگئی شویگو در تماس تلفنی با همتای ارمنی خود از لزوم صلح در قره باغ سخن به میان آورده، حتی در تکذیب ادعای پاشینیان در خصوص استفاده از موشکهای اسکندر اعلام داشته است که در نبردهای قره باغ چنین موشکهایی مورد استفاده قرار نگرفته است. در همین حال پسکوف، سخنگوی کاخ کرملین نیز طی کنفرانس مطبوعاتی اعلام داشته است که روسیه با نگرانی تحولات ارمنستان را دنبال می کند. اما آنچه اتفاق می افتد امور داخلی ارمنستان است و روسیه از همه طرفها در ارمنستان می خواهد که رفتار معتدلانه ای داشته باشند و اوضاع باید در چارچوب قانون اساسی باقی بماند.
شایان ذکر است که مولود چاووش اوغلو، وزیر امور خارجه ترکیه نیز در اواخر روز پنج شنبه با اعلام دیدگاه کشورش در مورد حوادث اخیر در ارمنستان اعلام داشت که “ما به شدت تلاش برای کودتا در ارمنستان را محکوم می کنیم و مخالف هر نوع کودتا در سطح جهان هستیم.”
به هرحال، خیابانهای ایروان بار دیگر صحنه درگیریهای سیاسی شده که احتمال میرود در صورت شکاف اجتماعی حاصل از میدان داری جناحهای تند رو با طرفداران پاشینیان، شاهد زد و خوردهای ناخواسته ای خواهد شد. اعتراضات موجود هر چند بهانه های دیگری نیز دارد ولی در ماهیت شکل گیری این اعتراضات که دست ارتش دخیل است در واقع اعتراض به توافق نامه ای است که موجب شد درگیری در قره باغ کوهستانی به پایان برسد. زیرا بعد از پذیرفتن صلح با آذربایجان توسط پاشینیان، هزاران معترض در میدان آزادی ایروان حاضر شده و با شعارهای “نیکول خیانتکار” و “نیکول برو گمشو” خشم خود را اعلام داشتند.
نتیجه اینکه، منطقه قفقاز جنوبی انگار بار دیگر آبستن تحولات جدیدی است که در صورت عدم مدیریت و دخالت مدبرانه کشورهای منطقه ای از جمله ترکیه، ایران و آذربایجان می تواند مشکلات عدیده ای را پدید آورد.
