عصر آزادی آنلاین/ دکتر قدیر گلکاریان
تقریبا نزدیک به دو هفته است که سرخط خبرهای داخلی و خارجی پیرامون دور هفتم مذاکرات ایران با کشورهای اروپایی موسوم به 4+1 و (ایالات متحده بیرون از گود و منتظر در اتاقی دیگر در هتل) ذهن همگان را مشغول به خود کرده است. این مشغولیت نه تنها از نظر جنبه روانی و روحی آزار دهنده است که، نبض اقتصاد و تجارت کشور نیز (چه بخواهیم و چه نخواهیم) تحت تأثیر روند مذاکرات و سیر ارزشی دلار قرار دارد.
ایران و چندین قدرت جهانی، مذاکراتی را که برای بازگرداندن توافق هسته‌ای 2015 موسوم به برنامه جامع اقدام مشترک طراحی شده است، از سر گرفته‌اند که رسماً هفتمین دور این مذاکرات دو هفته پیش پایان یافت و نمایندگان برای تبادل نظر با پایتختهایشان وین را ترک گفتند ولی باز از روز پنجشنبه گذشته ادامه مذاکرات در حال انجام است. طرفین ضمن اینکه بعضاً سیگنالهای مثبتی را ارسال میدارند، باز مثل همیشه نوک تیز حمله را نیز به همدیگر نشان میدهند. در این میان تحلیلها و پیش بینیهایی هم مطرح است که به طور مثال روزنامه دنیای اقتصاد در گزارشی به 5 سناریوی پیش روی مذاکرات پرداخته و نوشته است که یا توافق زودهنگام رخ خواهد داد، یا توافق موقت، یا توافق میانه(انجماد بخشی از فعالیتهای هسته ای در برابر راستی آزمایی)، توافق اقدام در برابر اقدام و یا اینکه شکست مذاکرات را شاهد خواهیم شد. همه این تحلیلها و پیش بینهای هم در نوع خود سهم عمده ای در نوسانات بازار تأثیر دارند.
در هر صورت، از سرگیری مذاکرات در وین در دولت سیزدهم با تیم مذاکره کننده جدید سعی دارد به نحوی ایالات متحده را به توافق اولیه بازگردانده و تضمینی هم در عدم امکان خروج مجدد آمریکا از توافق احتمالی می طلبد. در این بین طرح اینکه ایران خسارتهایی را هم در رابطه با خروج آمریکا از برجام طلب می کند خود از مواردی است که هنوز معلوم نیست که طرفین به نقطه مشترکی خواهند رسید یا نه. اما آنچه در شرایط کنونی و از مذاکرات روز جمعه برمی آید، ایالات متحده به تمایل جدی برای رو در رو نشستن با دیپلماتهای ایرانی نشان داده است. به طوری که رابرت مالی، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران و مذاکره کننده ارشد این کشور در مذاکرات وین، در گفت‌وگویی مدعی شده است که واشنگتن متمایل به در پیش گرفتن مسیر دیپلماسی جهت حل و فصل مسئله هسته‌ای ایران است و میخواهد رو در رو با طرف ایرانی به گفتگو بنشیند.
گفتنی است که باقری کنی، مذاکره کننده ارشد کشورمان بارها متذکر شده است که با اراده جدی و آمادگی قوی برای رفع تحریم های غیرقانونی و ظالمانه وارد مذاکرات شده و تصمیم دارند به نتیجه مطلوب برسند. ایران به حق طالب این است که ضمانتی دریافت کند که فردا بعد از بایدن دولت جدید مثل ترامپ توافق نامه را لغو نکند و در عین حال آمریکا هم طالب است که ایران بر اساس مفاد برجام منعقده به سال 2015، ایران از ادامه فعالیتهای تحریک برانگیز و افزایش غنی سازی – که فعلا بنابه ادعاهایی به 60% رسیده است- دست بکشد و اطمینان کافی بدهد که قصد تولید سلاح هسته ای را ندارد. البته این راه بسیار ساده است. همکاری نزدیک و مستمر با آژانس بین المللی انرژی اتمی و نشان دادن شفافیت در تعامل با بازرسان آژانس که جلوی همه تحریکات، مداخلات، شبهات و شایعه پردازیها علیه ایران را خواهد گرفت.
هر چند از زمان ترامپ بستری مناسب برای حل بحران نبود ولی از اوایل دولت بایدن جدیت برای حل مناقشه و بحران هسته ای با ایران در هر دو سوی جبهه هویداست. ایران ضمانت‌های لازم را برای به نتیجه رسیدن می خواهد و ادامه بحث بر سر سایر مسایل از جمله سیاستهای منطقه ای ایران و یا استراتژی موشکی ایران را به خارج از برجام موکول می کند و آنها را اصولی از مفاد برجام نمی شمارد که در این رابطه برحق است. در عین حال آمریکا هم میخواهد با یک تیر چند نشان بزند که باعث شده است، پیش نویسهای فنی در برخی موارد با همدیگر سنخیتی نداشته باشند. ولی اگر به درستی هیئت ایرانی بدون واسطه با طرف آمریکایی وارد مذاکرات شوند و صراحت طبع و نظر را بیان کنند به نظر میرسد که پیشرفتهای جدی صورت خواهد گرفت.
آنچه در این میان تصویر روی آیینه مذاکرات را مه آلود نشان میدهد، همین اجتناب طرف ایرانی از رویارویی با دیپلماتهای آمریکایی است و به شکل فوبیا تبدیل شده است. در این میان فرصت طلبانی مثل رژیم صهیونیستی هم در صدد گل آلود کردن آب است تا ماهی بگیرد. به طوری که نفتالی بنت و بعد از آن رئیس موساد در چندین سفر پی در پی به واشنگتن در صدد بر آمده اند که ایالات متحده را برای حمله به تأسیسات هسته ای ایران تحریک کنند. اما روزنامه یدیعوت آحارونوت در هفته گذشته طی تیتر درشتی نوشت که “آمریکایی ها از اسرائیل می خواهند که تمام فعالیت های مخفیانه و اطلاعاتی را که برای خرابکاری برنامه هسته ای ایران در جریان مذاکرات وین در جریان است، متوقف کند تا از تضعیف مذاکرات با تهران جلوگیری شود.” این خبر نشان از این دارد که توافق و هم رأیی میان واشنگتن و تل آویو بر سر ایران وجود ندارد و این خود زمینه مناسبی برای حل تنش با آمریکاست. هر چند ایالات متحده از گزینه های دیگری بر روی میز سخن می گوید ولی باز وزیر امور خارجه آمریکا و نماینده ویژه آمریکا در مسایل ایران به دفعات گفته اند که هیچ تمایلی نیست که واشنگتن مجبور به انتخاب گزینه غیر مذاکراتی شود.
خلاصه مطلب اینکه، شرایط کنونی در اقلیم وین به صورت روز آفتابی ولی نیمه ابری است. این ابتکار عمل، شجاعت، تابوشکنی طرفین خواهد بود که بتواند این آب و هوا را به روز آفتابی و روشن بدل سازد. این را فراموش نکنیم که فرصتها همیشه ماندگار نیستند و باید تا تنور داغ است، خمیر را چسباند! هر چند اسرائیل و تهدیداتش بی فایده و رجزخوانی است و خوب میداند که اقدام ناشیانه منجر به برافروخته شدن آتشی خواهد شد که نه تنها اسرائیل که همه منطقه را در هم خواهد گرفت ولی این را هم باید بدانیم که هر قلعه ای نقطه رسوخی و منفذی دارد که نباید از آنها غافل بود.
