عصرآزادی آنلاین/ دکتر قدیر گلکاریان
در حالی که آخرین هفته سال 1400 را پشت سر می گذاریم، هنوز چالشهای جدی داخلی و پیرامونی ذهنیت همگان را مشغول کرده است. در مورد مسایل داخلی طبیعتاً نتیجه برجام برای مردم بسیار اهمیت دارد. هر از گاهی پیامهای مثبت، هم روحیه جامعه و هم شرایط بازار را دچار تغییرات و تحولاتی می سازد، اما باز در این میان، پیامهای نه چندان درستی بسان یک دیگ آب سرد ریخته شده بر سر مردم، روحیه همه را بر هم میریزد. به طوری که روز جمعه جوزف بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا طی توئیتی اعلام کرد که مذاکرات نهایی برجام به حالت تعلیق در آمد. دلیل آن را هم عوامل خارجی دانست.
با این حال متن توافق نامه روی میز است و امید میرود که در این ایام بنابه اراده سیاسی مسئولان آگاه و آنهایی که توانایی درک احساسات درونی و بیرونی مردم را دارند و شرایط معیشتی و آینده کشور را بخوبی درک می کنند، تصمیمی بخردانه و سودمندانه اتخاذ نمایند. همه میدانیم که در شرایط کنونی اطراف ما پر از مشکلات و ناهمگونیهای بسیاری است. شرایط کشورهای مختلف منطقه ای و همسایه ای نشان میدهد که از دست دادن توانمندیهای اقتصادی و دفاعی و یا ضعف در مسایل امنیتی می تواند بلاهای ناخواسته های را برایمان ایجاد کند که هیچ شهروند مسئولیت پذیر و دلسوز به خاک پاک ایران، مایل به آن نیست. از این رو هم مردم و هم مسئولان باید این را درک کنند و بدون تعصب و برداشتهای احساسی به این بیندیشند که “کس نخارد پشت من، جز ناخن انگشت من!”
اما در چالشهای پیرامونی در طول ماههای گذشته مشکلاتی را شاهد بودیم. مسایل و تنشهای ناخواسته ای را در قفقاز تجربه کردیم که خوشبختانه به نحو شایسته ای مدیریت شد. در افغانستان شاهد مشکلات جدی هستیم که هنوز دولتی برخاسته از مردم در آن کشور نیست و با توجه به مرز مشترک نسبتاً طولانی، هنوز هم نگرانیهای جدی همه را به حالت گوش به زنگ واداشته است.
خبرهای نسبتاً آرامش بخشی را در حوزه خلیج فارس در ماههای گذشته دریافت کرده ایم که میتواند هم جامعه و هم دنیای سیاست و اقتصاد را در کشور تحت تأثیر مثبت قرار دهد. اما از دو هفته پیش چالش جدی در فراتر از مرزهای ما با آغاز جنگ میان اوکراین و روسیه که بعد از چندی تبدیل به تجاوز از سوی روسیه شد، هنوز نگرانیهای جدی را نه تنها برای کشورهای دیگر که برای ایرانمان نیز دارد.
همسایه غربی ما، یعنی ترکیه به جد توانست در این روزها گامی مثبت بردارد. به طوری که در همایش سران در آنتالیا نقش بسترساز را در حل منازعه و مناقشه میان اوکراین و روسیه برداشت و نشست سران در رده وزرای خارجه را فراهم ساخت. هر چند نتیجه ای ملموس از این نشست حاصل نشد، ولی نشست مشترک وزرای خارجه روسیه، اوکراین و ترکیه توانست زمینه درک متقابل خاستگاههای دو طرف مناقشه را ایجاد کرده و حداقل دو طرف توانستند تجربه جدی مذاکره را بعد از دو دور مذاکرات بی نتیجه در بلاروس کسب کنند. در رده سران میشود گفت که وضعیت و تمایلات دو طرف به بوته آزمایش گذاشته شد.
گفتنی است که هرچند زمینه تصمیم به آتش بس گرفته نشد، اما اظهارات دیمیتری کوله با، وزیر خارجه اوکراین از زبان رهبر کشورش که بنوعی مددخواهی از جامعه جهانی بود، نشان از تلطیف لحن طرف اوکراینی داشت. از سوی دیگر حضور سرگئی لاوروف وزیر امور خارجه روسیه در پای میز مذاکره با همتای اوکراینی خود نیز نشان از عقب گرد دیدگاه پوتین داشت که نشان میدهد میتوان امیدوار به یک انتخاب یک راه حل مناسب برای برون رفت از بحران فعلی شد. زیرا تقریباً ده روز پیش شمشیر پوتین دو لبه می برید و حاضر به هیچ مذاکره ای نبود ولی اکنون وزیر خارجه اش را برای دیدار و مذاکره و تصمیم گیری اعزام داشته است. برخی معتقدند که او نقش بازی کرده و میخواهد جامعه جهانی را فریب دهد که از نظر انساندوستی در صدد آتش بس موقت برای عبور افراد عادی و مجروحان است، ولی باید گفت که فشار ناشی از تحریمهای غرب علیه روسیه چنان شدید بوده که میتوان فراتر از تحریم های ایران و ونزوئلا دانست. روسیه در صورت ادامه این تجاوز مجبور به تحمل شرایط بسیار سخت از هم گسستکی سیاسی- اجتماعی خواهد شد و آرزوی پوتین برای بازگشت قدرت به روسیه تا سال 2024 نقش بر آب خواهد شد.
در جبهه ای دیگر و در همسایگی ما شاهد نقش سازنده ترکیه در ایجاد توازن قدرت هستیم. ترکیه در روزهای نهایی اسفند ماه 1400 به راستی از نظر برخورد و حضور رهبران سیاسی جهان به نقطه مهمی بدل شده است. به طوری که علاوه از حضور وزرای کشورهای مختلف در همایش آنتالیا، حضور نخست وزیر یونان، سفر رئیس جمهور رژیم اسرائیل به ترکیه، دیدار این هفته اردوغان با صدر اعظم آلمان، نشان از یک واقعیت اجتناب ناپذیر دارد. اینکه ترکیه هنوز هم در نقطه سوق الجیشی مدیترانه، شرق اروپا، منطقه دریای سیاه و شمال آفریقا قرار داشته و در نگاه رهبران سیاسی به عنوان بازیگر مهمی است.
به نظر میرسد تنش میان اوکراین و روسیه را نیز ترکیه خواهد توانست به خوبی مدیریت کند. چون ترکیه با هر دو کشور رابطه خوبی دارد. زیرا هر دو کشور به ترکیه اعتماد دارند. گزینه دوم در حل بحران، نقش مهم چین است. به طوری که رئیس جمهور چین، شی جین پینگ، با پیامهای خود که نشان از تأثیر گذاری بر مسکوست، احتمالاً بهترین موقعیت برای مهار ولادیمیر پوتین و کمک به برقراری صلح در اوکراین را دارد. اما این امر مستلزم آن است که شی جین پینگ از طناب محکم دیپلماتیک عبور کند و در عین حال خسارات اقتصادی جانبی ناشی از جنگ و تحریمهای غرب علیه روسیه را نیز کاهش دهد.
ناگفته نماند که اصولی را که چین مدت‌هاست در سیاست خارجی خود به عنوان سرفصل مقدس محترم شمرده است و لزوم صلح و ثبات جهانی را مهم می داند، شاید به دلیل ترس از بحران حاصل از شرایط سرسام آور افزایش بهای نفت در سطح بین المللی مجبور به فشار به کرملین شود. زیرا افزایش بهای حاملهای انرژی بدون تردید بر افزایش قیمت‌های مواد غذایی تأثیر خواهد گذاشت و میتواند در بسیاری از ابعاد تجارت بین المللی و نیازهای داخلی چین مشکلات ناخواسته ای را پدید آورد. حجم تجارت کاهش یابد که این برای چین زیان جبران ناپذیری خواهد بود.
به هر حال امید میرود در سال جدید و حلول عید نوروز به راستی برای تمام جهان بهاری سرسبز و توأم با آرامش و صلح فراهم شود و نه تنها شرایط ملموس جامعه که دلهای خسته هموطنان عزیزمان نیز بهاری شود.
