“عصرآزادی” از نگرانی تشکل های دوستدار محیط زیست آذربایجان شرقی در احیای نگین آبی آذربایجان گزارش می دهد؛

?عصر آزادی آنلاین/ شهرام صادق زاده

یک کارشناس حوزه آب می گوید مُقدم دانستن آب کشاورزی بر آب محیط زیست و خودداری از رهاسازی آب اشتباهی بود که باعث ابتلای دریاچه اورمیه به درد فعلی شد!
دریاچه اورمیه به عنوان پهنه آبیِ فیروزه ای آذربایجان نقطه‌ای کاملاً استراتژیک است و از بین رفتن آن ظرفیت‌های اقتصادی و محیط زیستی و کشاورزی کشور را به پتانسیلی منفی تبدیل می کند که قابل جبران نیست و زیست شهروندان ساکن منطقه شمالغرب کشور تحت تاثیر قرار می گیرد.
اغلب سازمان‌های مردم نهاد آذربایجان شرقی در بیانیه های جداگانه به طور جدی و در سریعترین زمان ممکن جهت پیگیری پیشگیری از وقوع فاجعه همه جانبه ناشی از عواقب خشک شدن دریاچه اورمیه از دولت سیزدهم خواسته اند هر چه سریعتر و بدون فوت وقت بر اساس مطالبات عمومی، شرعی و انسانی و مدنظر قرار دادن برنامه ها و راهکارهای مندرج در برنامه ستاد احیای دریاچه اورمیه نسبت به مطالبات علمی، اقدام موثر و سریع نماید.
آنها تاکید دارند سازمان محیط زیست در مقابل زیاده خواهی های وزارتخانه های نیرو و جهاد کشاورزی ایستادگی نکرده و شکنندگی و قدرت تحمل اکوسیستم حوضه دریاچه را به طور دقیق مطالعه نکرده و ممات دریاچه را به حیات آن ترجیح داده است!
▪️از پشت سدهای ساخته شده نسبت به آزادسازی حقابه دریاچه اقدام نمایید

شبکه تشکل های محیط زیست و منابع طبیعی آذربایجان شرقی در یک بیانیه انتظار همت ملی برای نجات پهنه رنگین آذربایجان را درخواست کردند که در آن آمده است: عامل اصلی این جفای بزرگ و نابخشودنی، نبود اندیشه آینده‌نگر و اکوسیستم محور در مسئولین نظام و غلبه تفکرات متخصصین سازه ای در وزارت نیرو و احداث بیش از ۵۰ سد بدون رعایت حقآبه زیست محیطی دریاچه، حفر چاه‌های غیرمجاز و برداشت از سفره های زیرزمینی بیش از مقدار آبهای تجدیدپذیر، طرح ها و پروژه های وزارت جهاد کشاورزی بدون اعتقاد به توسعه نظام های مدیریت جمعی و مشارکتی و بدون آموزش های جوامع محلی و حفاظت از آب منابع آب و خاک و با اعتقاد به اعداد و ارقام فیزیکی مانند میزان سطح زیر کشت، مقدار تولید محصولات کشاورزی و دامی، بهره‌وری پایین تولیدات محصولات، بدون در نظر گرفتن الگوی کشت، الگوی مصرف در حوضه، باعث تخریب مراتع فرونشست دشت ها فرسایش خاک حاصلخیز و غیره گردیده است.
در این بیانیه تاکید شده است: دولت در حداقل زمان ممکن نسبت به جمع‌آوری کارگاه تاسیسات و ریل های تونل زاب اقدام و با تمهیدات لازم ۷۰۰ میلیون مترمکعب آب پیش‌بینی شده را به دریاچه اورمیه هدایت نماید، وزارت نیرو از پشت سدهای ساخته شده نسبت به آزادسازی حقابه دریاچه اقدام نماید، از ریاست‌جمهوری استدعا داریم هر چه سریعتر پیگیر عملیاتی و اجرایی شدن ابلاغیه و دستورات صادره در سفر اخیر خود به آذربایجان شرقی بوده و قبل از عزای عمومی برای مرگ دریاچه اورمیه نسبت به تامین اعتبار ویژه برای احیای دریاچه مساعدت نمایند، از وزارت نیرو درخواست می گردد نسبت به انتقال فاضلاب تصفیه شده شهرها به دریاچه هرچه سریعتر اقدام نمایند، وزارت کشاورزی در توسعه آبیاری نوین، کشت گلخانه‌ای، آبخیزداری و آبخوانداری، افزایش بهره‌وری، جلوگیری از توسعه کشاورزی در حوضه و انتقال آب مازاد بر مصرف به دریاچه اورمیه تسریع نماید، بازچرخانی آب و تامین نیاز آبی صنایع بزرگ مانند نیروگاه، پتروشیمی و غیره در اولویت قرار گیرد، سازمان حفاظت محیط زیست با اقدام قاطع و بدون اغماض از توسعه کشاورزی و عدم تخصیص حقابه دریاچه جلوگیری نماید.
▪️بیانیه خانه توسعه آذربایجان و انجمن سبزاندیشان تبریز شفاف است

خانه توسعه آذربایجان و انجمن سبزاندیشان تبریز نیز در ارتباط با بحران خشک شدن دریاچه اورمیه در بیانیه ای مشترک به راهکارهای مندرج اشاره کرده اند که در آن آمده است:
اکنون پس از گذشت ۹ سال که نیاز بسیار مبرمی به ادامه فعالیت ستاد احیا و تشکیل و اجرای پروژه‌های مصوب آن در ارتباط با احیای دریاچه اورمیه احساس شده و می‌شود با وجود قرار داشتن دریاچه در هر دو استان آذربایجان شرقی و آذربایجان غربی متاسفانه ستاد در آذربایجان شرقی عملاً بسته و دفتر آینده پژوهی نیز به آذربایجان غربی واگذاشته شد در حالی که ضرورت همگرایی و همراهی هر دو استان و بلکه همه استانهای منطقه شمال غرب برای مدیریت این بحران ضروری است.
بدین ترتیب در نبود توجهات لازم و عدم رهاسازی حقابه مصوب دریاچه اورمیه و طولانی شدن ساخت پروژه تونل کانی سیب، دریاچه اورمیه مانند سال ۹۲ به بدترین شرایط ممکن و کاهش مستمر تراز اکولوژیک تا مرز نابودی کامل پیش رفته است لذا با توجه به عواقب بسیار فاجعه بار ناشی از خشک شدن دریاچه اورمیه از جمله نابودی خاک و سرزمین، بیماری‌های صعب‌العلاج به دلیل پخش نمک بستر دریاچه بر اثر طوفان‌ های نمکی که خود منجر به عواقب اجتماعی، اقتصادی، انسانی و حتی سیاسی و امنیتی خواهد شد.
در این بیانیه تاکید شده است: ادامه برنامه‌های دریاچه اورمیه و حوضه آبخیز به نحوی که شامل هر دو استان آذربایجان شرقی و غربی باشد، اجرا و تکمیل کلیه برنامه ها و بند های معرفی شده در راهکارهای ستاد تا تحقق واقعی و عینی تثبیت تراش تراز اکولوژیک دریاچه به ویژه بر اساس رهاسازی حقابه های دریاچه اورمیه، آغاز هر چه سریعتر انتقال آب از تونل کانی سیب به پیکره دریاچه اورمیه منطبق بر برنامه‌های اعلام شده در این پروژه و تعدیل هرچه سریعتر برداشت نمک اعم از کارخانه ها و جوامع محلی در هر استان تا تحقق اصول معرفی شده برداشت نمک جهت کنترل پخش ریزگردهای نمک در منطقه مدنظر قرار گیرد.

▪️در ضرورت احیای حتمی دریاچه اورمیه هیچ راه برگشتی وجود ندارد

یک کارشناس حوزه آب به ضرورت احیای حتمی و بدون شک دریاچه اورمیه اشاره کرد و گفت: هیچ راه برگشتی نداریم چرا که فرهنگ و سنت دو استان آذریایجان شرقی و غربی در آن درگیر است و لطافت و رطوبت هوای این منطقه در امیدواری مردم و ایجاد حس امید تاثیر دارد.
محمد موسوی‌خوانساری افزود: امیدواریم دولت سیزدهم عزم خود را جَزم کند تا همه مسئولان ذیربط دور یک میز در استان‌های ذینفع جمع شده و بتوانند مدیریت جامع حوضه آبریز را عملیاتی کنند.
وی مهم‌ترین اقدامات سخت‌افزاری انجام‌ شده در دریاچه اورمیه را برشمرد و ادامه داد: اولین اقدام توقف سدهای در دست مطالعه و ساخت مانند سد نازلو و باراندوزچای ارومیه، سد لیلان‌چای ملکان و سد سیمینه‌رود بوکان بوده‌ است زیرا در صورت اجرای این طرح‌ها و به بهره‌برداری رسیدن سدها تقریباً دریاچه اورمیه تمام می‌شد.
موسوی به اقدام رهاسازی آب از سدهای موجود به سمت دریاچه اشاره کرد و افزود: تمام نهادهای متولی مانند جهاد کشاورزی، شرکت آب منطقه‌ای، سازمان حفاظت محیط زیست، وزارت صمت و هر سه استان آذریایجان شرقی، آذربایجان غربی و کردستان باید زیرنظر استانداری‌ها بر سر میزان آب تجدیدپذیر و قابل برنامه‌ریزی به توافق برسند و در نهایت سهم آب محیط زیست و دریاچه اورمیه مشخص شود که باید رها شود.
وی مشکل کنونی دریاچه‌ اورمیه را تداوم پیدا نکردن اقدامات سخت‌افزاری دانست و عنوان کرد: رهاسازی آب دریاچه سدها در سال ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ به خوبی انجام نشد چرا که قرار بود ابتدا آب شرب و در مرحله دوم آب محیط زیست تامین شود لذا مُقدم دانستن آب کشاورزی بر آب محیط زیست و خودداری از رهاسازی آب در سال گذشته و سال جاری اشتباهی بود که باعث شد دریاچه اورمیه به چنین مشکلاتی مبتلا شود!

▪️سازمان حفاظت محیط زیست از سال ۷۹ به هشدارها توجه نکرد

دریاچه اورمیه به عنوان نگین فیروزه ای آذربایجان از اواسط دهه ۸۰ شروع به خشک شدن کرد و با وجود اینکه در مقطعی جان دوباره گرفت اما این روزها حال خوبی ندارد.
ترکیبی از خشکسالی و افزایش انحراف آب برای مصرف آبیاری کشاورزی در حوزه آبخیز این دریاچه باعث کاهش مساحت این دریاچه طی سالیان اخیر شده است.
بررسی تصاویر ماهواره‌ای نشان می‌دهد که در سال ۲۰۱۵ این دریاچه ۲۵ تا ۵۰ درصد مساحت خود را از دست داده است و دلایل بسیاری برای خشک شدن دریاچه ذکر شده‌ که از جمله می‌توان به خشکسالی، احداث پُل بر روی دریاچه، استفاده بی‌رویه از منابع آبهای زیرزمینی حوضه آبریز دریاچه، بارش کمِ برف و باران در سال‌های اخیر و احداث سدهای متعدد مقابل رودخانه‌های حوضه‌ های آبریز این دریاچه اشاره کرد.
از سال ۱۳۷۴ تا ۱۳۹۲ رفتار کاهشی تراز دریاچه اورمیه کاملاً مستقل از میزان بارش سالانه حوضه آبریز آن بوده است به طوری که تراز دریاچه در سال ۱۳۷۴ به ۱۲۷۸ متر و در سال ۸۴ به ۱۲۷۴ متر رسید و این میزان در سال ۹۴ به ۱۲۷۰/۰۴ متر اعلام شد که نسبت به آبان سال ۱۳۹۳ ۴۰ سانتی‌متر کاهش نشان می‌داد.
تغییرات اُفت تراز آب دریاچه اورمیه از سال ۹۳ تا ۹۹ در پی اقدامات ستاد احیای این دریاچه و مصوبات دولت کاهش یافت ولی به گفته کارشناسان بنا به دلایل متعدد، میزان اُفت تراز آب این دریاچه در حال حاضر از الگوهای سال ۸۳ تبعیت می‌کند و شاهد کاهش تراز آب هستیم.
نگرانی نسبت به وضعیت دریاچه اورمیه به سال ۷۹ باز می‌گردد؛ سازمان حفاظت محیط زیست از سال ۷۹ به هشدار کارشناسان و رسانه ها در مورد این مسئله توجه نکرد و رئیس آن گمان نمی‌کرد که روند خشکی دریاچه اورمیه تا این حد سریع باشد و او غافلگیر شود و اکنون همه در تلاطم برای احیای دشوار دریاچه هستند در حالی که هر اقدام موثر در موعد خود نتیجه بخش است و پشیمانی بی تدبیری بعدی سودی ندارد…