یاشاسین آنا دیلیمیز

?عصرآزادی/ شهرام صادق زاده

زبان مادری نشانگر هویت و ریشه هر انسان است به طوری که همواره در کنار زبان‌های ملی و بین المللی حضور داشته و هیچگاه از ارزش و اهمیت آن کاسته نشده است هرچند در سالیان اخیر تهاجم‌هایی به زبان‌های مادری برخی مناطق چندزبانه جهان صورت گرفته ولی زبان مادری چیزی نیست که به آسانی از بین برود!

قضیه نامگذاری ۲۱ فوریه به عنوان “روز جهانی مادری” به سال ۱۹۵۲ بر می‌گردد؛ روزی که دانشجویان بنگلادشی برای به رسمیت شناخته شدن زبان خود، بنگلا در منطقه پاکستان شرقی آن دوران، به عنوان دومین زبان رسمی کشور تظاهرات کردند و تعدادی از آنها توسط پلیس داکا پایتخت کنونی این کشور کشته شدند.

در حقیقت، ایستادگی و مقاومت دانشجویان، اساتید دانشگاه‌ها و فعالان فرهنگی بنگلادش سبب شد که در سال ۱۹۵۶ مجدداً زبان بنگالی به رسمیت شناخته شده و به نمونه ای از چالش توجه به زبان مادری کشورهای چند زبانه تبدیل گردد.

زبان و ادبیات تورکی قرار است به عنوان زبان مادری مردم آذربایجان در دانشگاههایی همچون تبریز تدریس شود که علاقه‌مندان و دانشجویان راغب قابل توجهی دارد اما گاهاً برخی مسائل سیاسی و مغرضانه و البته تنگ نظرانه، هراس از توجه به زبان مادری آذربایجانی ها را پدید آورده که از آن جمله می توان به فراموشی تشکیل فرهنگستان زبان و ادبیات تورکی و تبدیل نخ نمای آن به بنیاد فرهنگ، ادب و هنر آذربایجان اشاره کرد که با وجود ارگانهای موازی اقدامی کاملاً بی معنی بود…

▪️زبان اول

یک لحظه تصور کنید اگر به مطالبه‌ ۱۰۰ ساله مردم تورک زبان ایران پاسخ داده شود چه اتفاقی می‌افتد؟ طبیعی است که انرژی نهفته در دل و جان میلیونها شهروندانی که زبان مادری شان تورکی است آزاد می‌شود، دریای خروشان نشاط و شادی سراسر آذربایجان و مناطق تورک نشین را فرا می‌گیرد و از همه مهمتر اینکه موجی سرشار از احترام و اعتماد به مسئولان و تصمیم‌گیران کشور شکل می‌گیرد که قطعاً محصولات ارزنده‌ای به دست خواهد داد.

تاسیس بنیاد فرهنگ و هنر آذربایجان، رویدادی مبارک، ارزشمند و تحسین‌برانگیز بود اما نمی‌تواند جایگزین وعده «شدنی»، «علنی» و «حیاتی» فرهنگستان زبان تورکی شود که وعده عوام فریب نامزدهای انتخاباتی مجلس و ریاست جمهوری گردید!

این وعده دنگین، همچنان سر جای خود قرار دارد و به‌ نوعی«بدهی» دولتها به مردم آذربایجان است زیرا رجال برجسته سیاسی و فرهنگی کشور که در سالهای پیش در کنار این رجل بزرگ نشستند و به او مشاوره‎‌هایی راهگشا دادند، تفاوت بین «فرهنگستان زبان» و «بنیاد فرهنگی» را می‌شناختند و اکنون نیز می‌دانند میان این دو تفاوت از زمین تا آسمان است!

در حقیقت، آن چیزی که اکنون در خانه بانوی قصیده ایران – پروین اعتصامی – تاسیس شده، لطفی عزیز و هدیه‌ای شیرین از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد به مردم آذربایجان است اما کمترین انطباقی با وعده رئیس دولت دوازدهم درباره زبان مادری آذربایجانی‌ها از جمله فرهنگستان زبان تورکی آذربایجانی و تدریس زبان مادری در مدراس مناطق شمالغرب ایران ندارد!

▪️زبان میانی

یک استاد زبانهای تورکی و فارسی دانشگاه تبریز در خصوص اهمیت زبان مادری گفت: زبان مادری هر فرد، هویت او و برایش راحت‌ترین زبانی است که می‌تواند با آن صحبت کند و با آن آموزش ببیند.

صمد رحمانی افزود: ایران یک زبان رسمی دارد ولی برای تقویت همین زبان هم تکلم به زبان‌های قومی و نژادی ضروری بوده و لازم است هم در مدارس و هم در دانشگاه‌ها تدریس شود.

وی ادامه داد: در واقع دین مبین اسلام با سه زبان با مردم ارتباط برقرار می‌کند؛ زبان عربی که قرآن کریم به این زبان است، زبان فارسی و زبان مادری ما، زبان تورکی است، بنابراین هر سه اینها در خدمت دین اسلام و کشورمان هستند.

این کارشناس ادبیات اضافه کرد: اگر کسی به ادبیات تورکی احاطه داشته باشد راحت‌تر می تواند به زبان فارسی تسلط یابد لذا از زبان تورکی کلمات زیادی به فارسی رفته و می‌شود گفت سه زبان تورکی، فارسی و عربی برادر هم هستند و بر همدیگر تاثیر می‌گذارند.

رحمانی اضافه کرد: امیدواریم تدریس به زبان تورکی در مراکز آموزشی مناطق تورک نشین ایران بیشتر شود و استمرار پیدا کند به طوری که ظاهراً قرار است از سال ۱۴۰۲ زبان تورکی در مدارس منطقه آذربایجان تدریس شود زیرا تکلم به زبان مادری و تدریس آن در مدارس در جهت تقویت وحدت ملی کشور است.

وی با تاکید بر اینکه دو زبانه بودن مردم هیچ تاثیر منفی در بر ندارد خاطرنشان کرد: در بنیاد فرهنگ آذربایجان کتابی نوشته شده است که در آن، کلمات اقتباس شده از فارسی و عربی را به همان شکل که در کتاب‌های آن زبانها دیده می‌شود لذا در این کتاب آورده است که مشکلی برای زبان آموزان پیش نیاید و کلمات ناآشنا آزار دهنده نباشد.

این استاد ادبیات یادآور شد: همان‌طور که علامه امینی کتاب الغدیر و علامه طباطبایی کتاب تفسیر المیزان را به زبان عربی نوشته‌اند در حالی که زبان مادری هر دو تورکی بوده است پس این دو یا سه زبان، هیچکدام همدیگر را نفی نمی‌کنند و بلکه به هم قوت نیز می‌بخشند.

▪️زبان آخر

به گواه تاریخ، در دوران حاکمیت ۵۳ ساله خاندان پهلوی که آن را دوران سیاه زبان تورکی بر می‌ شمارند، چاپ و انتشار آثار نظم و نثر تورکی به جز در دوران یک ساله حاکمیت فرقه دمکرات در آذربایجان، که تورکی زبان رسمی آذربایجان شد، ممنوع گردید!

در دوران اولیه بعد از پیروزی انقلاب، فضای نسبی باز و آزادی برای فعالیت فرهنگی در منطقه آذربایجان مهیا گردید.

پاداش ملت‌های ایرانی غیرفارس از فداکاری‌های خود در انقلاب فقط محدود به اصل ۱۵ قانون اساسی مبنی بر آزادی نشریات و آموزش به زبان‌های محلی در مدارس و اصول ۱۹ و ۴۸ مبنی بر عدم تبعیض بین اقوام و استان‌ها بود که هیچ یک ضمانت اجرایی نداشته و تا حال حاضر نیز اقدامی در جهت عملی کردن این قوانین صورت نگرفته است!

از منظر منطقی، هنوز زبان تورکی در مدارس تدریس نمی‌شود در حالی‌ که برای آموزش زبان‌های غیرمادری عربی، انگلیسی، روسی و حتی آلمانی، فرانسه و چینی در مدارس و دانشگاه‌ها بودجه صرف می شود در حالی که تورک‌ها از داشتن فرهنگستان زبان مادری خود محروم هستند.

بدین ترتیب، سهم آذربایجانی‌های داخل مرزهای ایران از شبکه‌های تلویزیونی، چند کانال استانی غیرحرفه ای است که با نحوه استفاده از زبان تورکی، خود بزرگترین خیانت را به زبان و ادبیات تورکی می‌کنند و در نظرسنجی های مراکز استانها معمولاً از جایگاه مطلوبی برخوردار نیستند زیرا اهمیت توجه جهانی به زبان مادری در کشور ما نهادینه نشده است و فوراً به برچسب زدن اکتفا می گردد!