عصرآزادی آنلاین/ قدیر گلکاریان، مدرس روابط بین الملل Near East University
کشورهای مختلف برای بقای خود و اعلام موجودیت در معادلات بین المللی همیشه دنباله روی یکسری رفتارهای ایجابی و یا اقتضایی میشوند. یکی از اینها، حالت دفاعی است که برای حفظ تمامیت ارضی و یا حضور با ثبات نیازمند رویکرد به شرایط نظامی- تدافعی هستند. برخی نیز با تکیه بر قدرت تکنولوژی خود به شیوه تهاجمی- نظامی روی می آورند. همه اینها برگرفته از شرایطی است که آنارشی سیاسی بر شرایط تحمیل می کند. اما مهمترین بخش از موفقیت در سیاست خارجی و در شرایط کنونی رویکرد به بلوک سازی سیاسی است که در ورای آن همکاریهای اقتصادی، تجاری، نظامی، امنیتی و فرهنگی نهفته است.
شرایط کنونی سوریه بعد از سالها بحران و گرفتاریهای امنیتی، سیاسی و شرایط نامطلوب زیستی برای شهروندان آن کشور سرانجام توانست حقانیت خود را به ثبوت رسانده و امروز عقلای منطقه ای با درک شرایط به این نتیجه رسیده اند که وحدت رویه و وحدت دینی- نژادی را برای بقای خود سر و سامان بخشند.
به طوری که دیپلمات های عرب روز دوشنبه گذشته در اردن گرد هم آمدند تا درباره بازگشت سوریه به اتحادیه عرب نشستی برگزار کنند. امان نقش رهبری را در حمایت از بازگشت دمشق به این سازمان قبل از نشست 19 مه بر عهده گرفت و قرار است نشست مذکور در عربستان سعودی برگزار شود. اردن همان کشوری بود که که نه تنها با اقتدار بشار اسد که با پدر وی حافظ اسد نیز مشکل داشت. یادمان نرفته که بسیاری از کشورهای عربی بعد از ماجرای بهار عربی و آغاز اغتشتشات در سوریه، هر لحظه امیدوار بودند که بشار اسد سقوط خواهد کرد و از دهها گروههای ترویستی سالها حمایت کردند و به نهایت از کرده خود پشیمان شده و دست از حمایت آنها برداشته و یا خواهند برداشت.
شاهزاده فیصل بن فرحان وزیر امور خارجه عربستان و سامح شکری و فواد حسین همتایان مصری و عراقی وی برای دیدار با فیصل المقداد در سوریه به امان سفر کردند. ایمن صفدی وزیر امور خارجه اردن نیز پیش از این نشست پنج جانبه با مقداد دیدار کرد.
هر چند امارات متحده عربی در این نشست حضور نداشت، اما نخستین کشور عربی بود که در سال 2018 با بشار اسد، رئیس جمهور سوریه دیدار کرده و نسبت به عادی سازی روابط گام برداشت.
به گزارش رویترز، نشست سران اتحادیه عرب بر بازگشت سوریه به اتحادیه عرب و همچنین راه حل سیاسی گسترده برای درگیری سوریه متمرکز خواهد بود. اردن ماه گذشته در ریاض طرح صلحی را برای پایان دادن به درگیری سوریه و رسیدگی به پیامدهای ویرانگر آن در منطقه پیشنهاد کرد. به گزارش خبرگزاری رسمی اردن پترا، دستور کار روز دوشنبه شامل بحث بیشتر در مورد پناهندگان، مسائل آب، امنیت مرزی و قاچاق مواد مخدر است.
یورو نیوز هم در گزارشی نوشته است که وزیران عرب پس از این نشست بیانیه‌ای صادر کردند و گفتند که بحران سوریه “باعث کشتار، ویرانی و ناامنی در منطقه” شد و راه حلی برای درگیری که منجر به “خروج همه نیروهای خارجی غیرقانونی” از سوریه شود، تأیید و تأکید کردند. آنها همچنین توافق کردند که به تسهیل کمک های بشردوستانه به سوریه ادامه دهند و برای بازگشت “ایمن و داوطلبانه” آوارگان سوری به سوریه همکاری کنند. آنها از جمله قطعنامه 2254 شورای امنیت سازمان ملل متحد را به عنوان راهنمای پایان دادن به مناقشه نام بردند.
یادمان است که سوریه در سال 2011 در واکنش به سرکوب خشونت آمیز اعتراضات بهار عربی توسط دولت، از اتحادیه عرب به شرایط تعلیق درآمد و عضویتش نادیده گرفته شد. بسیاری از کشورهای منطقه مانند عربستان سعودی و ترکیه روابط خود را با سوریه قطع کردند و شروع به حمایت از گروه های شورشی سوری کردند که با اسد می جنگند.
بازسازی سیاسی سوریه اخیراً شتاب قابل توجهی یافته است. شاهزاده فیصل بن فرحان، وزیر امور خارجه عربستان سعودی ماه گذشته پس از سفر غیرمنتظره مقداد به عربستان سعودی از سوریه بازدید کرد. پادشاه اردن همچنین ماه گذشته به عربستان سعودی سفر کرد تا با همتایان سعودی و اماراتی خود در مورد عادی سازی سوریه گفتگو کند.
پردازش به این قضیه در سرمقاله این هفته لزوماً جهت شناخت حقایقی در دنیای سیاست است و اینکه همیشه دیپلماسی بهتر و مؤثرتر از جنگ و خصومت میتواند مشکلات را از سر مسیر بردارد. اردن میزبان بیش از یک میلیون پناهنده سوری است در حالی که عراق میزبان حدود 250000 پناهنده است. احساسات ضد پناهجویان سوری در اردن، لبنان و ترکیه رو به افزایش است، جایی که برخی از مردم، پناهندگان سوری و همچنین عراقی را مسئول افزایش هزینه های زندگی می دانند.
سایت عربی الجزیره چندی پیش در گزارشی اعلام کرده بود که ناامنی در سوریه زمینه را برای قاچاق مواد مخدر مهیا کرده و امنیت مرزها نیز به دلیل تجارت چند میلیارد دلاری کاپتاگون و آمفتامین که از سوریه سرچشمه می‌گیرد، به خطر انداخته است. اینها از جمله موضوعات مهمی در منطقه هستند که نگاه رهبران عرب را به خود جلب کرده و یقین دارند که با همبستگی بیشتر از گسستگی میتوانند شب را به راحتی به صبح برسانند.
ناگفته پیداست که ادغام مجدد سوریه به گروه عربی به صلح عربستان سعودی با رقبای خود در سال های اخیر مرتبط خواهد بود. هنوز مشخص نیست که آیا سوریه برای نشست 19 مه دعوت خواهد شد یا خیر. وال استریت ژورنال ماه گذشته گزارش داد که حداقل پنج عضو اتحادیه عرب از پذیرش مجدد دمشق از جمله مراکش، کویت، مصر، یمن و قطر خودداری می کنند.
در این بین ایران، یکی از حامیان قوی دولت حاکمه سوریه است و سفر رئیس جمهوری کشورمان بعد از سالها به سوریه نشانگر اثبات شرایط امن و حاکمیت سیاسی بشار اسد است. این در حالی است که یک ماه پیش روابط بین کشورمان و عربستان سعودی به حالت عادی برگشت و روابط دیپلماتیک پس از سال ها درگیری غیرمستقیم آغاز شده است. این در حالی اتفاق افتاده است که بین ایران و عربستان در میادین یمن و سوریه مناقشات و جدالی غیر مستقیم وجود داشت.
نتیجه اینکه، شرایط به گونه ای تغییر کرده که کشورهای عرب مسلمان به نهایت به این طرز فکر رسیده اند که بلوک سازی سیاسی- امنیتی در منطقه خواهد توانست دست همه بازیگران را در رخدادها و تحولات سیاسی بالاتر کرده و حتی تأثیر این وحدت هرچند ناکافی را خواهند توانست در معادلات فرامنطقه ای نیز ببینند. به همین خاطر صفحه بازیهای سیاسی در حال تغییر است. امید که این نگرش منطقی و عقلانی ادامه داشته باشد و کشورمان نیز پا به پای دیگران ضمن به صفر رساندن تنشها در منطقه، به کاهش تنش در صحنه های سیاسی فرامنطقه ای نیز همت گمارد که راه توسعه و پیشرفت از صلح میگذرد نه خصومت!
