ریزگرد پوکه های معدنی طبیعت قوری گول را تهدید می کند!

?عصرآزادی/ شهرام صادق زاده

مناظر زیبا، مراتع و مزارع سرسبز به همراه هوای خنک و مطبوع کنار دریاچه تالاب قوری گول در ماههای گرم سال، این مکان را به یکی از پرجاذبه ترین اماکن تفریحی مردم آذربایجان شرقی تبدیل نموده است اما گویا منفعت طلبان در اکوتوریسم این پهنه طبیعی اخلال وارد کرده و ککشان هم نمی گزد!

درست است که معادن یکی از بخش های مهم در فعالیت های توسعه ای هر منطقه است ولی بهره برداری از آن آسیب های زیست محیطی مختلفی دارد که نباید به سادگی از کنار آنها رد شد!

مسئله معادن پوکه شهرستان بستان آباد واقع در آذربایجان شرقی و در حریم منطقه توریستی “قوری گول” از جمله آنهاست که از دامنه های کوه سهند استخراج شده و با فعالیت های پرتعداد و گسترده معدن کاران بدون توجه به عواقب آن در حال انجام است.

بر اساس آمار، بیش از ۷۰ مورد معادن پوکه در سطح این شهرستان وجود دارد که از این تعداد، هم اکنون حدود ۳۷ معدن فعال است و بی توجهی ارگان های مسئول در نوع استخراج، انبار و انتقال آنها مشکلات زیست محیطی متعددی را برای ساکنان روستاهای جوار معادن به وجود آورده است و معلوم نیست که مسئولان ناظر دقیقاً در کجا سیر می کنند…

▪️تهدید اول

یک فعال محیط زیست که از اهالی روستای “امناب” از توابع شهرستان بستان آباد است می گوید که اخیراً در اطراف شهرستان بستان آباد معادن پوکه، فعالیت های خود را شروع کرده‌اند و علیرغم مشکلاتی که برای اهالی روستاهای اطراف پدید آورده، هیچگونه نظارتی بر عملکرد آنها وجود ندارد!

“صمد پوراسدی” با اشاره به اینکه ارگان های مرتبط و متولی که باید در ارتباط با این موضوع نظارت نمایند اهمیتی به آن نمی دهند افزود: تالاب بین المللی قوری گول در نزدیکی بستان آباد یک منطقه توریستی بوده و اطراف تالاب به کُلی در معرض نابودی قرار دارد و گرد و غبار حاصل از استخراج پوکه های معدنی و هدایت آنها از طریق مسیر شیب دار روستاهای منطقه به سَمت تالاب باعث نابودی اراضی کشاورزی، گونه های گیاهی، جانوری و ابتلای مردم منطقه و به ویژه روستای امناب به سرطان ریه شده است!

وی ادامه داد: در این روستا ۵ سَرَند – که نوعی دستگاه اَلَک بوده و برای جدا کردن شن و ماسه و یکسان سازی دانه ها و جدا کردن مواد زائد استفاده می شود – راه اندازی کرده اند که بدون دریافت مجوز تغییر کاربری از سازمان محیط زیست، به صورت خودسرانه تغییر کاربری داده و موجب آلایندگی فضای روستا شده و طبق نظر کارشناسان، بیماری احشام و حیوانات را پدید آورده است!

پوراسدی با اشاره به اینکه راه ارتباطی چند روستای بالادست دامنه های سهند که از روستای امناب عبور می‌کند راه روستایی و درجه دو بوده و علیرغم تعهدات قبلی و تاکید مقامات شهرستان بستان آباد، اینگونه بوده که مسیر ارتباطی دیگری برای تردد خودروهای سنگین تعبیه گردد اضافه کرد: اما همچنان انواع و اقسام آلودگی‌های صوتی و صدمات و خطرات مرگ حیوانات محدوده روستا وجود دارد که ناشی از رفت و آمد خودروهای سنگین جهت انتقال استخراجات پوکه از معادن منطقه می باشد!

وی تاکید کرد: در حقیقت، مناطق روستایی ضلع جنوبی شهرستان بستان آباد که در مسیر دامنه های سهند قرار گرفته اند گریبانگیر این مشکل بوده و متاسفانه نظارتی هم وجود ندارد و در حالی که دادستان شهرستان بستان آباد طی دو فقره دستور قضایی، قلع و قمع آنها را صادر کرده است اما این امر تاکنون اجرایی نشده و به غیر از جمع آوری ۲ مورد سرند، آثار و بقایای پوکه ها همچنان پابرجاست!

پوراسدی اظهار کرد: مشکل اصلی از آنجا نشات می گیرد که با کوچکترین وزش باد، کُل فضای روستای امناب و روستاهای اطراف غرق در گرد و غبار و آلودگی شده و زندگی اهالی با خطرات تنفسی روبرو می گردد لذا شورای تامین شهرستان بستان آباد نیز تصویب کرده که ۵ مورد سرندی که در روستای امناب به صورت غیرقانونی و غیرمجاز فعالیت می‌کنند در اسرع وقت به محدوده معادن خود انتقال داده شوند اما متاسفانه تاکنون خبری نشده و علیرغم اینکه قرار است راه های ارتباطی خود را جدا کنند خودروهای سنگین همچنان از داخل روستا در مسیر معادن و سرندها در رفت آمدند که موجب صدمات جانی و مالی به اهالی روستا می گردند!

وی با ذکر این نکته که وضعیت محیط زیست ضلع جنوبی شهرستان بستان آباد و به ویژه تالاب قوری گول و سایر مناطق کشاورزی و گردشگری به خاطر گرد و غبار ناشی از پوکه ها در حال نابودی است یادآور شد: به نظر می رسد مسئولان متولی سطح شهرستان چنان توجهی به این معضل ندارند و برای همین ضروری است تا انجمن های دوستدار محیط زیست ورود کنند.

پوراسدی در پایان اظهارات خود به نکته جالبی پرداخت و خاطرنشان کرد: پوکه های معدنی را استخراج کرده و با حفر چاه‌های عمیق ۲۰ الی ۳۰ متری، ترانشه های بزرگی به وجود آمده و هنگامی که احشام هنگام چرا در اراضی طبیعی به پایین سقوط کرده و از آنجایی که زندگی روستاییان در معرض انواع خطرات قرار دارد این مُعضل باید به طور حتم مورد رسیدگی قرار گیرد!

▪️تهدید آخر

پومیس pumice یا همان پوکه معدنی بستان اباد از مرغوب ترين، سبک ترين و مناسب ترين پوكه هاي معدنی استخراج شده از دل كوههای سهند می باشد كه به علت دارا بودن وزن بسيار كم، برای شيب بندی پشت بام منازل، پُر كردن سطوح مختلف ساختمانها، توليد بلوكهای سبک بتنی و موزائيك ها استفاده می شود اما آیا فقط تولید و کسب سود مهم است یا باید به اثرات ناشی از وجود سیلیس در آن نیز توجه کرد؟!

در حقیقت، تالاب قوری گول با یک پدیده جالب توجه مواجه است؛ استخراج پوکه های معدنی از روستاهای مُشرف به این تالاب شامل اسفنگره، امین آباد و قئیسناب که پوکه ها در روستای “امناب” دپو و انبار می شوند و به دلیل نزدیکی این روستا به تالاب قوری گول، ریزگردهای ناشی از تجمیع پوکه ها موجب آلودگی همه جانبه این منطقه توریستی می گردد!

معدن کاران روستاهای مذکور، پس از استخراج پوکه ها، آنها را در اراضی کشاورزی روستای “امناب” به حالت رهاشده دِپو می کنند که به تالاب قوری گول نزدیک بوده و با احتساب جاده بستان آباد – تبریز به عنوان مرز بین انبار معادن پوکه و قوری گول، می توان دریافت که شاید فاصله ای کمتر از ۳ کیلومتر و حتی کمتر داشته و با جزئی ترین جریان سیلاب، پوکه های سیلیس دار به پهنه آبی قوری گول وارد شده و موجب آسیب جدی زیست محیطی به این منطقه گردشگری می گردد!

پیگیری های خبرنگار عصرآزادی و بررسی های موجود نشان می دهد نظر هیئت کارشناسی سه نفره ای که از سَرندهای مستقر در اراضی روستا بازید کرده بودند مواد پوکه های معدنی را موجب بروز بیماری‌های تنفسی و به ویژه سرطان ریه دانسته و تایید کرده اند زندگی اهالی منطقه در بلندمدت را تحت الشعاع خود قرار می‌دهد!

نباید فراموش کرد که تالاب قوری گول از مهم ترین محیط های زیستی در آذربایجان شرقی است چراکه باعث تغذیه و تخلیه آب های زیرزمینی منطقه، حفاظت در برابر نیروهای طبیعی، حفظ خط ساحلی و کنترل فرسایش، بهره برداری تجاری و حفاظت از حیات وحش می شود.

بدین ترتیب، تالاب قوری گول در تنظیم جریان آب و کنترل سیلاب، جلوگیری از نفوذ آب شور به سفره های آب زیرزمینی، پاکسازی مواد سمی، بادشکن بودن، جذب و کاهش کربن و حفظ تنوع زیستی منطقه نقشی حیاتی دارد و آلوده نمودن آن با پوکه های معدنی استخراج شده از روستاهای روبروی آن موجب فرسایش اکوتوریسم آذربایجان می شود که گناهی نابخشودنی است زیرا به خاطر منافع مالی معدن کاران، سلامت منطقه زیرسوال می رود و باید مسئولان استانی با متخلفان برخورد نمایند!