وضعیت نگران کننده نگین فیروزه ای آذربایجان در تابستان ۱۴۰۲ از نگاه "عصرآزادی"
احیای دریاچه اورمیه بازهم ناکام ماند!
????عصرآزادی/ شهرام صادق زاده
این روزها هشدارها نسبت به شرایط نامناسب دریاچه اورمیه بیش از گذشته به گوش می‌رسد به طوری که بر اساس بررسی‌های انجام شده، پهنه فیروزه ای آذربایجان در ناگوارترین شرایط سالهای گذشته قرار دارد اما آنچه که در این بین شرایط را بحرانی‌تر می‌کند این مسئله است که سازمان حفاظت محیط زیست نیز گزارش مناسبی از وضعیت دریاچه اورمیه منتشر نمی‌کند تا مقداری از التهابات اجتماعی منطقه آذربایجان کاسته شود.
دریاچه اورمیه در نامناسب‌ترین شرایط خود در چند سال گذشته قرار گرفته و برخی کارشناسان معتقدند که سطح تراز دریاچه نسبت به سال گذشته حدود ۵۰ سانتی‌متر کاهش یافته است و در چنین شرایط احتمال اینکه دریاچه تا اواخر تابستان کاملاً خشک شود دور از انتظار نیست!
واقعیت این است که افزایش دما و کاهش بارندگی ها موجب اُفت تراز آب دریاچه اورمیه به ۱۲۷۰.۱۸ متر شده و میزان آب آن به یک میلیارد و ۳۶۰ میلیون متر کاهش یافته است در حالی که طرح انتقال آب از سد کانی سیب پیرانشهر هم آن طور که ادعا می شد می تواند به نجات نگین آبی آذربایجان منجر گردد تفاوت چندانی در روند احیای آن نداشته است!
در اوایل سال ۱۴۰۲ که طرح انتقال آب از سد کانی سیب پیرانشهر به دریاچه اورمیه با تبلیغات گسترده انجام گرفت و عنوان شد که قضیه احیای دریاچه به پایان رسید آگاهان مسائل حوزه آب تاکید کردند که این امر بیشتر به یک شوی سیاسی شبیه است که با هجمه رسانه ای دولتی ها مواجه شد اما اکنون خودشان هم انگشت به دهان مانده اند که آنقدرها هم که فکر می کردند معجزه ای رُخ نداده است…
▪️تهدید اول
مردم آذربایجان به خوبی می دانند که ۲۵ سال از بحران خشک شدن دریاچه اورمیه می گذرد اما تاکنون اقدامات ادوار دولت ها برای نجات این دریاچه چاره سازه نبوده و اهالی منطقه همچنان برای وضعیت فعلی آن که شرایط یک دهه قبل را تجلی ساخته است جریحه دار شده اند.
از سال ۷۶ روند خشک شدن دریاچه اورمیه آغاز شده و تاکنون با وجود هزینه‌های هنگفت میلیاردی، برنامه و اقدامات متعدد توسط دولت‌های نهم، دهم، دوازدهم و حال نیز سیزدهم، این روند نه تنها متوقف نشده بلکه وضعیت بحرانی این دریاچه بین المللی همچنان ادامه دارد.
با وجود بارش‌های اخیر و انتقال آب از سد کانی سیب که با تبلیغات گسترده رسانه های دولتی همراه بود وضعیت دریاچه اورمیه همچنان بحرانی است و با توجه به اتمام فصل تأمین حق آبه مورد نیاز آن و عدم تأمین آن در سال آبی امسال به همراه فرارسیدن فصل گرما پیش بینی می‌شود وضعیت این زیست بوم ارزشمند از وضع فعلی نیز بحرانی‌تر گردد!
کار به جایی رسیده که روزنامه اعتماد چندی پیش با انتشار بخشی از يافته‌های پژوهش جدید محققان دانشگاه صنعتی شریف درباره وضعیت دریاچه اورمیه، از مرگ احتمالی درياچه اورميه در شهريور ۱۴۰۲ خبر داده است.
هدف این پژوهش که در چارچوب همکاری طرح تحقیقاتی دریاچه اورمیه و مرکز سنجش از دور دانشگاه صنعتی شریف انجام شده است، ارائه داده‌های اتکاپذیر از روند تغییرات دریاچه اورمیه در سالهای اخیر و پیش‌بینی وضعیت آن در پایان سال آبی جاری می باشد.
نتایج این پژوهش جدید نشان می‌دهد که تراز دریاچه اورمیه در ۱۳ خرداد ۱۴۰۲ به کمترین تراز ثبت شده در این روز از سال ۱۳۴۳ تاکنون رسیده و حجم آب این دریاچه نیز حتی از حجم ثبت شده آن در سال ۹۴ هم کمتر شده است!
این در حالی است که رئیس سابق سازمان محیط زیست ایران نیز اعلام کرد که دریاچه اورمیه با روند پرشتاب کاهش تراز و سطح آبی آن احتمالاً تا پایان تابستان امسال به باتلاق تبدیل شود!
▪️تهدید دوم
عضو هیات علمی دانشکده منابع طبیعی دانشگاه اورمیه معتقد است شرایط دریاچه نسبت به سال گذشته بسیار ناگوارتر شده و می‌توان گفت سطح تراز دریاچه نسبت به مدت مشابه سال گذشته حدود ۵۰ سانتی‌متر کاهش یافته است.
حسام احمدی بیرگانی افزود: یکی از مشکلات دریاچه اورمیه این است که سطح آن گسترده شده و میزان نمک ته نشین شده در آن افزایش یافته و این شرایط سبب شده میزان تبخیر آب در دریاچه نیز افزایش یابد.
وی با اشاره به اینکه برآورد می‌شود هر سال حدود یک میلیارد مترمکعب آب در دریاچه تبخیر شود اضافه کرد: اگر میزان آب ورودی به دریاچه افزایش پیدا نکند شرایط دریاچه ناگوارتر می‌شود، در واقع ورود ۳۰۰ میلیون مترمکعب آب به محیطی که حدود ۲۵ میلیارد مترمکعب آب از دست داده است، تاثیر زیادی ندارد!
احمدی بیرگامی با ذکر این نکته که برای نجات دریاچه باید منابع آب را به درستی مدیریت نمود تاکید کرد: مقداری آب برای دریاچه رها می‌شود اما نظارتی در طول مسیر انجام نمی‌شود، به همین دلیل کم نیستند کشاورزانی که با استفاده از پمپ حقابه دریاچه را در بین راه برداشت می‌کنند و مانع از رسیدن آب کافی به دریاچه می‌شوند.
عضو هیات علمی دانشکده منابع طبیعی دانشگاه ارومیه درباره خطر خشک شدن دریاچه اورمیه هم خاطرنشان کرد: اگر ورودی آب به دریاچه تغییری نکند این احتمال وجود دارد که تا اواخر تابستان امسال دریاچه به طور کامل خشک شود لذا فراموش نکنیم که سال گذشته حدود ۹۷ درصد دریاچه خشک شد و امسال شرایط نسبت به سال گذشته ناگوارتر است، به این ترتیب باید هشدار داد احتمال اینکه دریاچه اورمیه تا اواخر تابستان امسال به طور کامل خشک شود افزایش یافته و این فاجعه محیط زیستی این روزها بیش از گذشته به ما نزدیک شده است!
▪️تهدید آخر
در یک بازه زمانی شاید، عدم علم کافی در بین مدیران باعث شد که اتفاقات فعلی برای دریاچه اورمیه رقم بخورد زیرا تصور نمی کردند چنین اتفاقی بیفتد و گمان کردند که علم اندک مهندسان و کارشناسان داخلی می تواند به کمک دریاچه بیاید که نتیجه ای در بر نداشت.
در حقیقت، کوتاهی ها در بحث این دریاچه زیاد بوده و زمانی که متوجه شدند که استفاده بی رویه از این آب باعث کاهش آب دریاچه می شود باید زودتر و جدی تر از این موضوعات جلوگیری می شد؛ مصرف بهینه آب جلوگیری از صدور مجوزهای اضافه در آن حوزه باید در دستور کار قرار می گرفت که توجهی به آنها نگردید!
اکنون که وضعیت دریاچه اورمیه به حد بحرانی رسیده است حجم قابل توجهی از آب دریاچه تبخیر شده، جاهای کم عمق تقریباً خشک شده و با بیرون آمدن نمک ها از آب انتقالی بسیار محدود، نگین آبی آذربایجان در وضعیت بحرانی به سر می برد که به اعتقاد کارشناسان، اگر وضعیت فعلی اینگونه پیش رود گرد و غبارهای نمکی، مردم استانهای همجوار را گرفتار خواهد کرد!
در اکوسیستم و طبیعت، هیچ موردی بیهوده خلق نشده است بلکه هر تالاب و دریا وظیفه ای در اکوسیستم و طبیعت همان منطقه دارد و این دریاچه هم شاید کارکردهای ناشناخته ای برای بشر مخرب و بی مغز امروزی دارد که اکنون آن را نمی شناسد و در عقل محدودش نمی گنجد!
با این اوصاف و در چنین شرایطی به نظر می‌آید مرگ دریاچه اورمیه چندان هم دور از انتظار نیست؛ اگر این اتفاق رخ دهد چه شرایطی در انتظار شمال‌غرب ایران و مردم منطقه آذربایجان خواهد بود؟ الله اعلم… اما به طور حتم، اولین قربانیان آن مردم کلانشهر تبریز و مناطق حاشیه شرقی دریاچه هستند.
بدین ترتیب، شک نداشته باشیم که آن طور که کارشناسان حوزه محیط زیست می گویند کشاورزی از بین خواهد رفت، به اختلاف درجه حرارت تابستان و زمستان ۷ درجه اضافه می‌شود که ژنتیک انسان، حیوان، گیاه و میکروب را دچار تغییر و جهش می‌کند که همانا جهش سرطان و دهها بیماری دیگر را در پی خواهد داشت!
