شیر مادر حلالمان!

عصرآزادی/ شهرام صادق زاده

هفته جهانی شیردهی World Breastfeeding Week از اول الی هفتم ماه آگوست را اطلاق می شود که توسط اتحاد جهانی برای اقدام شیردهی موسوم به WABA برگزار شده و سالانه برای پیوستن تمام دولت ها و موسسات شیردهی در سراسر جهان تشکیل و در بیش‌تر از ۱۷۰ کشور انجام می‌پذیرد.
هفته جهانی شیردهی برای اولین بار در سال ۱۹۹۲ شروع شد و تاکنون توسط یونیسف، اتحادیه جهانی برای اقدام شیردهی و سازمان بهداشت جهانی انجام می‌گیرد که هدف اصلی آن، رویداد ترویج فرهنگ شیردهی برای حداقل ۶ ماه اول از زندگی نوزادان می باشد.
شعار امسال هفته جهانی تغذیه نوزاد با شیر مادر، همراستا با قوانین جوانی جمعیت و ترویج تغذیه با شیر مادر “نگاهی نو به شیردهی مادران شاغل در خانواده، محل کار و جامعه” نامگذاری شده است.
به گواه پزشکان و کارشناسان تغذیه کودک، شیر مادر یکی از بهترین و کاملترین غذای دوران نوزادی محسوب می شود که با وجود تمام مواد مغذی و تامین کننده رشد ماه‌های ابتدایی، کودک را تا ۶ ماه بعد از تولد از خوردن یک جرعه آب نیز بی نیاز می کند تا مادران همچنان به عنوان فرشتگان زمینی، دوست داشتنی تر باشند…

▪️دوره اول

بیش از ۳۰ سال است که یونیسف اول ماه آگوست را به عنوان روز جهانی شیر مادر نامگذاری کرده و سازمان بهداشت جهانی WHO نیز توصیه می کند در ۶ ماه اول تولد هر نوزادی باید تنها با شیر مادر تغذیه شود زیرا شیر مادر بهترین منبع تغذیه، مقوی‌ترین نوع شیر و تامین‌کننده‌ امنیت غذایی نوزاد پس از تولد است لذا شیردهی مادر تغذیه مناسب و مورد نیاز نوزاد را از ساعات اولیه پس از تولد تامین می‌کند و لازم است که تا ۲ سالگی تغذیه با شیر مادر برای نوزاد ادامه پیدا کند.
شیر مادر تا ۶ ماهگی مواد و انرژی موردنیاز نوزاد را تامین می‌کند و پس از آن نوزاد نیاز به انرژی بیشتری دارد که در آن زمان شیردهی از ماه ششم به بعد در کنار مکمل‌ها و مواد غذایی دیگر ادامه پیدا می‌کند.
در بیانیه سازمان بهداشت جهانی آمده است که پس از پایان دوره شیردهی، لازم است کودک از شیر گرفته شود لذا تغییر کامل غذای نوزاد از شیر مادر به غذای معمول خانواده، گام مهمی در این فرآیند است که در این بازه‌ زمانی بسیاری از نوزادان دچار سوءتغذیه می‌شوند به همین دلیل ضروری است که نوزاد غذای مطمئنی دریافت کند تا تغییر از شیردهی مادر به غذای معمولی به خوبی و بدون مشکل انجام شود.
هدف از این نامگذاری، تشویق مادران به تغذیه فرزندان خود از این موهبت الهی است و در واقع  هفته جهانی تغذیه با شیر مادر فرصتی می‌دهد تا خانواده‌ها و مردم از مزایای تغذیه زودهنگام و انحصاری با شیر مادر آگاه شوند و به حمایت، ترویج و پشتیبانی از آن همت کنند.
شیر مادر به لحاظ داشتن مواد پروتئینی و ویتامینی بسیار، بیش از سایر غذاها برای نوزادان توصیه شده و بسیاری از روایات دینی و در میان متون فقهی بر این نوع تغذیه تأکید و مدت آن نیز حدود ۲ سال مشخص شده است.
گاهی ناکافی بودن شیر مادر در ماه‌های اول تولد نوازد باعث می‌شود، مادران برای فرزندان خود از پزشک طلب شیرخشک کنند و علت این امر نیز ناشی از عدم آشنایی اکثر مادران از اهمیت شیر مادر در رشد و بقای کودک از یک طرف و عدم آشنایی به اصول صحیح شیردهی از طرف دیگر است که منجر به کاهش دریافت شیر توسط شیرخوار می‌شود.

▪️دوره دوم

یک کارشناس تغذیه با بیان اینکه سال‌هاست نقش اساسی تغذیه با شیر مادر در رشد و سلامت کودکان و همچنین سلامت مادران شناخته شده است گفت: کاهش بیماری‌های عفونی در دوران شیرخوارگی و کاهش بیماری‌های مزمن در بزرگسالی مانند دیابت و چاقی از مزایای شیر مادر است.
مرضیه اتوگرا افزود: وقتی هورمون شیردهی ترشح و باعث می‌شود شیر خروج پیدا کند که این هورمون همان اکسی توسین است که باعث کاهش خونریزی‌ها و افسردگی بعد از زایمان شده و برگشت مادر به وزن قبل از تولد نوزادش را دربردارد و می‌تواند بیماری‌های مزمن ناشی از چاقی و اضافه وزن نظیر دیابت و فشار خون را کاهش دهد.
وی با اشاره به اینکه با توجه بیشتر به شیر مادر کمک می‌کنیم که دوران نوزادی که تا ۲۸ روزگی و دوران کودکی تا ۶ ماهگی بوده، فقط با شیر مادر سپری شود ادامه داد: این موضوع نیاز به حمایت دارد چرا که متاسفانه بسیاری از مادران ناتوانی در تولید شیر دارند.
اتوگرا عنوان کرد: ممکن است مادر دچار استرس شده باشد یا تغییر رژیم غذایی در این مسئله تاثیر بگذارد و حتی عادت ماهانه مادر در شیر دادن، ممکن است الگوی  شیرخوردن کودک در دوران پریودی مادر تغییر کند.
وی با بیان اینکه استفاده از ادکلن و صابون‌های عطردار بر امتناع شیر خوردن کودک تاثیر می‌گذارد اضافه کرد: مشکلات شیر خوردن نیز وجود دارد که گاهی مادران می‌گویند نوزاد شیر نمی‌خورد و سرش را به عقب می‌کشد که این موضوع شاید به یک گرفتگی بینی برگردد و با یک قطره مشکل حل شود.
این مدرس دانشگاه با اشاره به اینکه گاهی مادر شاغل است و با برگشتن به محل کار و جدایی‌اش از شیرخوار، اضطراب در او طی ۶ تا ۸ ماهگی ایجاد و حتی باعث کم شدن شیر مادر می‌شود تاکید کرد: به این مادران توصیه می‌کنیم حتماً سینه‌های خود را با شیردوش و آن هم شیردوش برقی بدوشند.
وی خاطرنشان کرد: این دسته از مادران حتماً از حمایت یکی از کارشناسان مامایی باتجربه بهره‌مند شوند تا بتوانند در طول مدت تغذیه انحصاری با شیر مادر که فقط ۶ ماه پس از تولد بوده، کودک خود را تغذیه نمایند.

▪️دوره آخر

کمتر کسی به آثار روانی شیر دادن توجه کرده است در حالی که شیر دادن مادر، هم برای نوزاد و هم برای خود مادر، آرامش زیادی به همراه دارد زیرا نزدیک شدن فیزیکی نوزاد به مادر باعث می شود صدای قلب مادر و حضور عاطفی مادر را حس کند.
در حقیقت، این حس فوق العاده، حس آشنایی را که نوزاد در زمان جنینی در رحم مادر داشته، دوباره برایش زنده می کند و باعث آرامش او شده و امنیت لازم برای رشد و بالیدن نوزاد را فراهم می کند به طوری که تحقیقات نشان می دهد که کودکانی که از شیر مادر استفاده می کنند دارای روحیه ای شاد و ملایم تری نسبت به کودکانی هستند که از شیرخشک استفاده کرده اند و ناهنجاری های اجتماعی را به وجود می آورد!
مسئولان وزارت بهداشت و درمان می گویند متاسفانه آمار کشور در زمینه تغذیه با شیر مادر حاکی از آن است که این امر به ویژه در ۶ ماهه نخست تولد شیرخوار، راضی کننده نیست.
از اظهارات آنها چنین استنباط می شود که علیرغم آن که سالها در رابطه با اهمیت تغذیه با شیر مادر بحث می‌شود اما آمارهای موجود در کشور به ویژه در مورد تغذیه انحصاری با شیر مادر فراگیر نیست!
به گفته این ورارتخانه، تنها ۵۳ درصد مادران شیرده در کشور تا ۶ ماهگی نوزاد از تغذیه انحصاری با شیر مادر استفاده می‌کنند در حالی که این رقم در کشورهای اروپایی بیش از این میزان است، حتی رقم تغذیه انحصاری با شیر مادر در کشورهای منطقه مدیترانه شرقی سازمان جهانی بهداشت موسوم به امرو که ایران عضو آن است رقمی بیشتر از آمار ایران بوده و به نظر می‌رسد تجدیدنظر در استراتژی‌های درمانی در این زمینه لازم است.
بدین ترتیب، آموزش همگانی در زمینه ترویج تغذیه با شیر مادر امر بسیار مهمی است که به نظر می‌رسد در این زمینه چندان موفق نبوده‌ایم و باید راهکارهایی در این باره فراهم گردد لذا شاید پزشکان نیز به اندازه کافی آموزش‌های لازم درباره ترویج تغذیه با شیر مادر را دریافت نکرده‌اند که می‌توان دوره‌های خاصی برای این موضوع را راه‌اندازی نمود!