روابط ایران با کشور آذربایجان از سابقه ای دیرینه برخوردار است که حتی قبل از فروپاشی شوروی سابق، سرکنسولگری کشورمان در باکو دایر بوده است به طوری که در سال ۱۳۷۰ با به رسمیت شناخته شدن استقلال جمهوری آذربایجان از سوی ایران، روابط دو کشور به صورت رسمی آغاز گردید و سطح روابط نیز از سطح سرکنسولگری به سفارت ارتقاء یافت.
در حقیقت، ایران اولین کشوری بود که در شهر باکو اقدام به گشایش سفارتخانه نمود و متعاقباً در جریان سفر رئیس جمهوری وقت ایران به کشور آذربایجان در آبان ماه ۱۳۷۲ تعداد ۱۳ سند همکاری بین دو کشور به امضا رسید و روابط دو کشور در تمام زمینه ها بسط و توسعه یافت.
در تاریخ دوم شهریورماه ۱۳۷۱ مرحوم حیدر علی اف – رئیس وقت مجلس عالی جمهوری خودمختار نخجوان – بنا به دعوت رسمی وزیر امور خارجه ایران به تهران عزیمت و در خصوص توسعه روابط کشورمان با این جمهوری مذاکرات مفصلی صورت گرفت و به دنبال آن، در ۱۷ اسفند ۱۳۷۱ سرکنسولگری ایران در جمهوری خودمختار نخجوان دایر گردید، امروزه پس از گذشت ۳۱ سال از آن زمان، اهمیت مرز نخجوان برای توسعه تبادلات اقتصادی برای ایران، جلفا و تبریز کماکان باقی است…
توسعه اول
مسائل اقتصادی از جمله مسائل اولویت دار آذربایجان شرقی در ارتباط با جمهوری خودمختار نخجوان در چارچوب کلی روابط ایران و آذربایجان است که باید از فرصت های موجود در روابط ایران و آذربایجان به عنوان دو کشور همسایه نهایت بهره را برد.
به گفته کارشناسان، پایبندی ایران به موازین خود باعث شده که کریدور ارس از خاک ایران به عنوان راه دسترسی کشور آذربایجان به خاک جمهوری خودمختار نخجوان بین دو کشور مورد توافق قرار گیرد.
تردد روزانه بیش از ۳۰۰ دستگاه کامیون باری بین ایران و جمهوری خودمختار نخجوان از مرز جلفا ضرورت تلاش برای توسعه ارتباطات حمل و نقل و ترانزیتی بین دو کشور همسایه در راستای مناسبات اقتصادی را دوچندان می کند لذا دولتمردان ایران در تعاملات حوزه حمل و نقل ریلی و جاده ای با کشور آذربایجان با درایت عمل کرده و سرکنسولگری ایران در نخجوان می‌تواند این مهم را تسریع نماید.
زیرساخت های ریلی موجود در جلفای ایران، مسیر اَمنی برای توسعه حمل و نقل و ترانزیت ریلی بین ایران و منطقه قفقاز محسوب می شود و وجود منطقه آزاد ارس نیزُ اهمیت تلاش برای تعاملات ایران با آذربایجان با اولویت جمهوری خودمختار نخجوان را بیش از پیش ضروری می سازد و برای همین است که کارشناسان سیاسی معتقدند سرکنسولگری ایران در نخجوان باید تلاش کند در حین رعایت حسن همجواری، منافع ملی کشورمان در مناسبات دو و چندجانبه با جمهوری آذربایجان حفظ گردد.
فرماندار شهرستان جلفا نیز در این خصوص معتقد است: ایران و کشور آدربایجان در مورد اتوبان کلاله – جلفا از مسیر آغبند به تفاهماتی رسیده اند و این مسیر وارد فاز عملیاتی شده و وزارت راه هم پیگیر این موضوع است.
“اسماعیل عطاپور” در خصوص آخرین تحولات در دالان زنگزور برای ایجاد حمل و نقل در مرز ایران و آذربایجان اظهار کرد: اخیراً ایران با کشور آذربایجان به تفاهماتی در رابطه با مسیرهای تردد آسان تر زمینی و ریلی رسیده است.
توسعه دوم
سرکنسول جدید ایران در جمهوری خودمختار نخجوان از نهایی شدن مذاکرات موافقتنامه تجارت آزاد ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا خبر داد و گفت: ایران به مدت سه سال در قالب موافقتنامه تجارت ترجیحی با کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا فعالیت می کرد اما اکنون شاهد تحقق موافقتنامه تجارت آزاد خواهیم بود که در نوع خود اولین موافقتنامه تجاری آزاد ایران است که عملیاتی خواهد شد.
عزیز منصوری افزود: در قالب موافقتنامه تجارت ترجیحی، امکان تجارت ۸۶۲ قلم کالا با تعرفه ترجیحی با کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا وجود داشت اما در قالب توافقنامه جدید به جز کالاهای حساس، هیچ محدودیتی در تجارت بین ایران و کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا وجود نخواهد داشت.
وی با بیان اینکه حجم تجارت ایران با کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا قبلاً ۲.۵ میلیارد دلار بود اضافه کرد: طی سه سال گذشته با اجرای موافقتنامه تجارت ترجیحی، این میزان به ۵ میلیارد دلار افزایش یافته و قطعاً با ورود به موافقتنامه تجارت آزاد، شاهد افزایش چند برابری حجم مبادلات خواهیم بود.
منصوری از عضویت رسمی ایران از ابتدای سال ۲۰۲۴ میلادی در گروه بریکس خبر داد و تاکید کرد: گروه بریکس، یک گروه تجاری نیست بلکه ساختاری بین المللی برای هماهنگی های بیشتر در راستای پیشبرد اهداف اقتصادی قدرت‌های نوظهور اقتصادی جهان است.
سرکنسول جدید ایران در نخجوان بر لزوم توسعه زیرساخت های مبادلات ترانزیتی و حمل و نقل ریلی با کشورهای منطقه تاکید کرد و یادآور شد: آذربایجان شرقی به لحاظ موقعیت جغرافیایی و نزدیکی به مرز روسیه و هم مرزی با چندین کشور، می تواند جایگاه ویژه ای در این زمینه داشته باشد لذا تلاش بر این است تا با فعال سازی کریدورها که مزیت رقابتی در کشور ما محسوب می شوند، شرایط را برای فعالان اقتصادی مهیاتر نماییم.
توسعه آخر
از قرار معلوم، فعالسازی کریدور جدیدی که به موازات رود ارس در خاک ایران احداث خواهد شد یک ظرفیت بزرگ است که با راه‌اندازی این کریدور شاهد رشد و توسعه منطقه شمالغرب کشور خواهیم بود.
به گفته کارشناسان اقتصادی، همواره دیپلماسی ضعیف اقتصادی باعث شده ایران نتواند جایگاه مناسبی در بازارهای اوراسیا کسب نماید و برای همین است که تاکید بر آن است تا دیپلماسی سیاسی بر دیپلماسی اقتصادی غلبه نکند!
آذربایجان شرقی یکی از استان هایی است که در حوزه اشتغال زایی به خوبی عمل کرده و با دارا بودن بخش خصوصی توانمند و توسعه یافته، قابلیت های زیادی دارد به طوری که علیرغم اینکه در زمان شیوع ویروس کرونا تمام مرزهای بین ایران و آذربایجان تعطیل شده بود اما، با تلاش و پیگیری سرکنسول وقت ایران در نخجوان، این مرز فعال بود و تنها معبر تبادلات تعطیل ناپذیر اقتصادی دو سوی مرز محسوب گردید.
سرکنسول جدید ایران در جمهوری خودمختار نخجوان که اخیراً کلید امور کنسولی را به دست گرفته است با سفر به تبریز به عنوان استانی که دارای ارتباط زمینی با نخجوان است به بررسی توانمندی ها و ظرفیت های آذربایجان شرقی پرداخته که نشان دهنده اهمیت توسعه روابط همه جانبه بین دو سوی مرز است تا نقطه فعال قابل قبول حاصل گردد.
سرکنسول جدید ایران در جمهوری خودمختار نخجوان با اشاره به اینکه به دنبال یافتن وجوه مشترک برای توسعه مناسبات چندجانبه است معتقد است: برای هم افزایی با مدیریت ارشد آذربایجان شرقی جهت تعمیق روابط ایران و جمهوری آذربایجان با تمرکز بر روی جمهوری خودمختار نخجوان اعلام آمادگی می کنیم.
بدین ترتیب و با جمع بندی اظهارات آقای سرکنسول می توان دریافت که پیگیری راه اندازی کریدور یا همان دالان ارس از جمله اولویت‌های سرکنسولگری ایران در جمهوری خودمختار نخجوان است که امیدواریم در این مأموریت و در راستای تحقق منافع ملی نهایت تلاش به کار گرفته شود زیرا بالاتر از توسعه روابط اقتصادی هیچ راهی برای گسترش روابط دیپلماتیک وجود ندارد.
