حالِ ناخوشِ قوری گول!

عصرآزادی آنلاین/ شهرام صادق زاده

آذربایجانی ها از دهه های قبل به یاد دارند که روزگاری در کنار تفرجگاه های طبیعی مانند دریاچه اورمیه، تالاب قوری گول نیز در فصول مختلف سال پذیرای آنان بوده و در فرصت های مناسب، استراحت در ساحل این پهنه آبی لذت بخش می توانست خستگی را از تنشان به در کند اما حالا چه!؟
از سالهای اخیر زمزمه انتقال آب به پیکره تالاب قوری گول مطرح شده است اما سال گذشته پدیده‌ خشکسالی و سرمای بیش از حد زمستان در این منطقه، انتقال آب به تالاب را غیرممکن کرد و به همین علت پیشنهاد انتقال آب از طریق لوله مطرح شد که از طریق آن پرت آب کاهش یافته و در فصل زمستان نیز امکان انتقال آب، بدون یخ زدگی میسر گردد که گویا تخصیص هزینه انتقال آب جزو اولویت های ارگانهای ذیربط واقع نشده و معلوم نیست عملیات لوله گذاری چگونه باید صورت گیرد!
هرچند که همواره تاکید شده که تالاب قوری گول عنوان تنها تالاب بین المللی آذربایجان شرقی را یدک می کشد و چندین گونه پرنده و پستاندار از جمله اردک سرسفید که تنها زادگاه اوست و حفظ آن با همکاری همگانی امکان پذیر است اما گویا برخی از سازمانها از اهتمام برای حفظ جایگاه این پهنه آبی آذربایجان طفره می روند و با این فرمانی که در دست آنهاست باید فاتحه این تالاب را خواند مگر اینکه معجزه ای رُخ دهد، بیچاره اردک سرسفید که قوری گول محل تولد اوست و حیاتش به تصمیمات ما بستگی دارد…

◾️محیط اول

تالاب “قوری گول” به عنوان تنها تالاب بین المللی آذربایجان شرقی که در سال ۱۳۵۴ در کنوانسیون رامسر ثبت شده است با وجود تمام ظرفیت ها و زیبایی های خود، به لحاظ نحوه مدیریتی با چالش هایی مواجه است که رفع آنها نیازمند همگرایی و هم افزایی دستگاه های مختلف است.
این تالاب بین المللی، از نوع دریاچه ای با وسعتی بین ۱۶۰ تا ۲۰۰ هکتار و بستر اصلی تالاب به مساحت ۲۰۱ هکتار در فاصله ۱۵ کیلومتری شهرستان بستان آباد واقع شده و در مجموع با وسعتی افزون بر ۳ هزار هکتار جزو حوضه های آبریز دریاچه اورمیه به شمار می رود که بر اساس مصوبات سازمان حفاظت محیط زیست حدود ۴۹۳ هکتار آن جزو مناطق حفاظت شده این سازمان ثبت و رسمیت یافته است.
در حقیقت، تامین حق آبه و اجرای چند طرح مهم برای انتقال آب از اطراف تالاب به بستر آن یکی از چالش های مهم و اصلی پویایی و احیای همیشگی آن است که طی سال های اخیر به دلیل وقوع خشکسالی های متعدد، تراز آبی آن روز به روز تقلیل یافته و در پاره ای از بازه های زمانی با بی آبی مواجه شده است.
البته هرچند حفاظت و مراقبت از بستر تالاب ها جزو وظایف و ماموریت های اصلی و ذاتی سازمان حفاظت محیط زیست به شمار می رود اما تامین حق آبه آنها تنها از عهده این مجموعه خارج بوده و سازمان هایی همچون جهاد کشاورزی، شرکت آب منطقه ای، فرمانداری ها و جوامع محلی در این زمینه مسئولیت دارند و نمی توانند نسبت به آنچه که قوانین بر عهده آنها نهاده است، شانه خالی کنند.
با توجه به اینکه قوری گل از جمله تالاب هایی است که آب آن از طریق باران و برف و آب های روان تامین می شود نقش جوامع محلی و روستاهای بالادست آن و اجرای طرح های مربوط به انتقال آب بدون هدررفت، مهم و تاثیر بسزایی در ثابت ماندن وضعیت این تالاب دارد که می توان از طریق فرهنگ سازی برای اهالی منطقه به سوی این هدف حرکت نمود.

◾️محیط دوم

مدیرکل حفاظت محیط زیست آذربایجان شرقی در آخرین اظهارات خود، شرایط کنونی تالاب قوری گول به دلیل بارش های اخیر برف و دمای مناسب هوا را خوب توصیف کرده و گفته است: اما این عوامل مقطعی بوده و در فصول گرم سال به دلیل استفاده بیشتر جوامع محلی از آب های روان و نیز پدیده تبخیر آب، تامین آب تالاب با مشکلات اساسی روبرو می شود.
شهنام اشتری راهکار اصلی، علمی و با کمترین چالش برای تامین آب تالاب قوری گول را کانال کشی و در امتداد آن، لوله گذاری برای انتقال آب از روستاهای اطراف به بستر تالاب اعلام کرد و یادآور شد: در این خصوص اداره کل حفاظت محیط زیست استان به عنوان متولی اصلی نگهداری و حفاظت از تالاب، پیسنهاداتی را به استانداری آذربایجان شرقی ارائه کرده است که مفاد آن در سال گذشته به تصویب رسید.
وی با بیان اینکه لوله گذاری برای انتقال آب پیشنهاد اصلی حفاظت محیط زیست آذربایجان شرقی برای تامین همیشگی آب تالاب قوری گل است اضافه کرد: این پیشنهاد مورد موافقت معاونت امور عمرانی استانداری آذربایجان شرقی قرار گرفته و مقرر شده اعتباری معادل ۱۰ میلیارد تومان از سوی سازمان جهاد کشاورزی و سازمان آب منطقه ای استان برای اجرای مرحله اول عملیات لوله گذاری تخصیص و هزینه شود که متاسفانه هیچ یک از نهادهای مزبور تاکنون گامی در این زمینه بر نداشته اند!
اشتری، اعتبار فوق را در مقابل حجم عملیات اجرایی لوله گذاری انتقال آب به بستر تالاب قوری گل را بسیار ناچیز برشمرد و با بیان اینکه این رقم شاید تنها ۳۰ درصد مجموع هزینه ها را شامل شود اظهار کرد: مبلغ ۱۰ میلیارد تومان برای آغاز این طرح می تواند مهم تلقی شود تا در ادامه با تزریق منابع مالی مناسب، این مصوبه به طور کامل اجرایی گردد.
وی، طول کانال آبرسانی به بستر تالاب قوری گل را ۲۷ کیلومتر اعلام کرد و یادآور شد: تاکنون ۱۰ کیلومتر کانال کشی شده و بقیه که قرار است به صورت لوله گذاری ادامه یابد فعلاً منتظر تزریق اعتبارات مصوب از سوی جهاد کشاورزی و آب منطقه ای آذربایجان شرقی با سهم هر کدام ۵۰ درصد می باشد.

◾️محیط آخر

تالاب زیبای قوری گول همانند دریاچه اورمیه سال‌هاست که حال خوشی ندارد و نفس هایش به شمارش افتاده است، متاسفانه تاثیرگذارترین دلایل این ناخوش احوالی نیز طبق معمول، عوامل انسانی و بی تفاوتی بشر است که برخلاف سایر کشورهای جهان و به اصطلاح معروف، شورش را درآورده است.
به اعتقاد کارشناسان، ویلاسازی‌ در حاشیه این تالاب بکر یکی از اصلی ترین عوامل مرگ تالاب است که با تردد در فاصله کم از این زیستگاه می‌ توان بسیاری از ویلاها و ساختمان‌های مدرن را دید که در دل این طبیعت قارچ گونه رشد کرده و آینده این زیستگاه را با استفاده از آبهای زیرزمینی آن هر روز به خطر نزدیک‌ تر می‌کنند.
در این وضعیت ناگوار طبیعی، برخی از شهروندان، فعالان محیط زیست و رسانه ها گاهی مواقع پویشی را راه اندازی کرده و خواستار جلوگیری از ساخت و سازها در اطراف تالاب و استفاده نامتعارف از آب آن برای مصارف غیرطبیعی می کنند که متاسفانه با شکایت های متعدد روبرو شده و برخی ها سعی می کنند در مسیر حفظ جایگاه این تالاب سنگ اندازی کنند.
این در حالی است که نباید از کنار درد بی آبی و خشکسالی همیشگی این تالاب نیز به راحتی گذشت که گریبانگیر محل زندگی و زادگاه اردک های سرسفید جهان شده است؛ مشکلی که همچنان چتر خود را در این زیستگاه طبیعی گسترانیده و متاسفانه مسئولان استانی نیز طبق معمول فقط چشم به آسمان الهی و معجزات خداوندی دوخته و منتظر عنایات روردگار هستند!
بدین ترتیب، تالاب قوری گول در تنظیم ریه های تنفسی ساکنین مناطق پیرامون آن نقش دارد و باید برای محافظت از جان اهالی منطقه، به حفظ جایگاه طبیعی آن پرداخت اما گویا وقتی از مسئولان درباره کاهش و خشکی آب این زیستگاه مطالبه گری می شود آن را مربوط به آبهای سرازیر شده به آن و کمبود و قطعی این منابع دخیل می دانند در حالی که با راهکارهای مدرن می توان حال این منطقه را خوب کرد و آن را به حالت قبلی آن جهت بهره مندی گردشگران داخلی و خارجی و خشنودی اهالی منطقه تبدیل نمود.