ارس شناسنامه جهانی آذربایجان

عصرآزادی آنلاین/ شهرام صادق زاده

در سال ۱۹۸۲ میلادی شورای بین‌ المللی بناها و محوطه‌های تاریخی که به‌ اختصار ایکوموس ICOMOS اطلاق می شود پیشنهاد داد تا روز ۱۸ آوریل به‌ عنوان روز جهانی محوطه‌ها و بناهای تاریخی Monuments and Sites نامگذاری شود و یک سال بعد از آن، در بیست‌ و دومین کنفرانس عمومی سازمان یونسکو به تصویب رسید.
تاریخ، هنر و معماری منطقه آذربایجان با محوطه های تاریخی‌ آن گِرِه خورده و به هر کجای شمالغرب کشور که نظر می کنیم گوشه‌ای از مهارت و هنر آذربایجانی ها را می‌بینیم؛ از شکوه و عظمت تبریز و هنر معماری مراغه گرفته تا جاذبه های باستانی و طبیعی منطقه آزاد ارس که همگی از گنجینه‌های ملی ما بوده و سالانه گردشگران بسیاری را به خود جلب می‌کنند.
در حقیقت، حفاظت و نگهداری از این آثار و معرفی آنها به گردشگران و جهانیان، باعث توسعه صنعت گردشگری و رونق گردشگری فرهنگی موسوم به Cultural Tourism شده و به رشد اقتصادی – اجتماعی مقاصد گردشگری این منطقه کمک شایانی خواهد کرد زیرا نقش تاثیر‌گذار محوطه های تاریخی همچون ژئوپارک ارس در صنعت گردشگری منطقه و نگرانی درباره تخریب آنها در طول زمان موجب شده تا در تقویم جهانی، روزی به این نام ثبت شود و ارس را به کانون توجهات جهانی تبدیل نماید به شرطی که از این نعمت الهی بهره مند شده و فرصت سوزی نکنیم…

◾️الفِ ارس

پدیده “پرمین ـ تریاس” که گذر ۲۵۰ میلیون ساله زمین را در یک سنگ نشان می‌دهد مهمترین ویژگی ژئوپارک ارس است که جزو آثار کم نظیر در سطح جهان است به طوری که قلمرو ژئوپارک ارس با مساحت ۱۶۷۰ کیلومتر مربع دارای ۳۲ سایت متنوع و اصلی است.
ژئوپارک ارس تنوع عظیمی از چشم اندازهای زمین‌شناسی و تنوع ساختارهای تکتونیکی و پدیده‌های زمین شناختی در کنار تنوع سایت‌های مختلف را ارائه می‌کند و علاوه بر این، تنوع اکولوژیکی، باستان شناسی و فرهنگی خاصی دارد.
منطقه آزاد ارس با ۷۱ هزار و ۸۰۰ هکتار وسعت در محدوده جلفا، ایری و سیه رود، نوردوز، خداآفرین و قلی بیگلو و داشتن سه گمرک شامل جلفا، نوردوز و خداآفرین از ظرفیت های خوبی برای سرمایه گذاری داخلی و خارجی و رونق اقتصادی نیز برخوردار است و به عنوان صنعتی ترین منطقه آزاد ایران مطرح بوده و در مسیر توسعه صادرات و تجارت با کشورهای همسایه گام بر می دارد.
منطقه آزاد ارس با برخورداری از زیرساخت های اقامتی، تفریحی و خدماتی، طبیعت زیبا مانند پارک کوهستان و منطقه حفاظت شده کیامکی، جنگل های ارسباران، رود ارس و نقاط گردشگری متعدد مانند کاروانسرای خواجه نظر، اماکن مذهبی، کلیساهای سنت استپانوس و چوپان، حمام تاریخی جلفا، عمارت آینالو، آبشار آسیا، چشمه تراورتن، پل های تایخی خداآفرین و موزه های گلفرج، خداآفرین و هوراند سالانه با جذب هزاران گردشگر داخلی و خارجی در حوزه گردشگری منطقه آذربایجان پیشتاز است.

◾️رِ ارس

سرپرست اداره ژئوپارک جهانی ارس معتقد است: واقعیت این است که استان آذربایجان شرقی و منطقه شمالغرب کشور علیرغم پتانسیل های فراوان به دلایل مختلفی همچون عدم معرفی و اطلاع رسانی موثر، سرمایه گذاری ناکافی در حوزه های زیر ساخت، شرایط جوی و غیره در خصوص رونق صنعت گردشگری با محدودیت هایی روبرو است.
“محمد صادق نافذی” به عصرآزادی گفت: علیرغم تلاش های صورت گرفته بعد از اپیدمی کرونا، هنوز با جایگاه ایران در جذب گردشگری جهانی فاصله زیادی داریم، مضافاً اینکه در استان های شمالغرب آنگونه که در خصوص مناطق مرکزی ایران اطلاع رسانی و تبلیغات جهت جذب گردشگران خارجی و حتی داخلی صورت گرفته است، توفیق کمتری داریم.
وی افزود: به نظر می رسد مناطق گردشگری در شمال غرب کشور با هم افزایی و سیاستگذاری مشترک – و نه جزیره ای – بسته های جذاب گردشگری را در کنار تبلیغات موثر و نه فقط مکان محور، تدوین و ارائه نمایند زیرا ارتقای کیفیت مراکز اقامتی و تفریحی و زیرساختها همچون راههای مواصلاتی و سیستم حمل و نقل نیز نقش موثری در جذب گردشگر دارد.
نافذی اضافه کرد: ژئوپارک جهانی ارس به عنوان یکی از سه ژئوپارک جهانی ایران به لحاظ ویژگی های خاص و منحصر به فرد خود در کنار سایر آثار جهانی همچون کلیسای سِنت استپانوس و کاروانسرای خواجه نظر، پتانسیل بالقوه ای برای گردشگری استان و شمالغرب کشور محسوب می گردد.
این کارشناس حوزه میراث فرهنگی منطقه آذربایجان تاکید کرد: همانگونه که یک اثر تاریخی ۳۰۰ ساله و یا ۵۰۰ ساله به عنوان هویت تاریخی و توسعه برند گردشگری یک شهر یا منطقه می تواند موثر باشد، پدیده زمین شناختی ۲۰۰ و ۳۰۰ میلیون ساله نیز نه فقط برای محققان و دانشمندان دیرینه شناسی و زمین شناسی، بلکه به عنوان یک میراث کهن مورد توجه، تحقیق و احترام قرار گیرد.
وی یادآور شد: پس از جشن باشکوه ثبت جهانی ژئوپارک جهانی ارس که خرداد ماه سال ۱۴۰۲ با حضور موثر سفرا و مقامات کشورهای خارجی، مقامات کشوری و استانی اقدامات موثری در جذب گردشگر خصوصاً گردشگری خارجی توسط سازمان منطقه آزاد ارس به انجام رسیده، تشکیل کمیته گردشگری خارجی و میزهای تخصصی گردشگری، حضور در نمایشگاههای بین المللی و داخلی و برگزاری رویدادهای گردشگری مانند جشنواره انار و تورهای آشناسازی برای متولیان گردشگری کشورهای همسایه از جمله اقدامات در منطقه آزاد ارس بوده که البته در اول راه بوده و نیاز به همراهی تمام سازمانهای مرتبط برای جریان سازی گردشگری ارس در آذربایجان شرقی هستیم.

◾️سِ ارس

ژئوپارک جهانی یک محدوده جغرافیایی مشخص است که سایت ها و چشم اندازهای زمین شناختی با ارزش جهانی آن تحت یک مدیریت واحد محافظت و با لحاظ موازین توسعه پایدار معرفی و بهره برداری می گردند.
اگر چه ژئوپارک های جهانی باید میراث زمین شناختی با اهمیت جهانی را شرح دهند اما هدف از تشکیل آنها توسعه و پاسداشت ارتباط میان میراث زمسن شناختی و تمام جنبه های طبیعی، تاریخی و فرهنگی ملموس و ناملموس آن ناحیه است لذا هدف اصلی ژئوپارکهای جهانی انتفاع جامعه محلی در کنار حفاظت از کلیه مواریث آنهاست.
ژئوپارک ارس یک ظرفیت خدادادی و میراث زمین شناختی و جهانی ارزشمند است که تاکنون برای حفظ و معرفی آن از سوی سازمان اقدامات خوبی انجام گرفته است که لازمه حفظ زیرساختها، تعامل مناسب بین مردم و مسئولان بوده و نیاز است با همکاری مردم این ظرفیت‌ها و زیرساخت‌ها حفظ گردند.
از بین ۱۷۷ ژئوپارک دنیا، چهار ژئوپارک بین کشوری وجود دارد که ژئوپارک ارس پس از ثبت جهانی این قابلیت را داشته است که برای اولین بار در تاریخ به‌ عنوان یک ژئوپارک بین سه کشور ایران، آذربایجان و ارمنستان به عنوان پنجمین ژئوپارک بین کشوری جهان معرفی گردد.
بدین ترتیب و با توجه به اینکه گستره این ژئوپارک در هر دو سوی رود تاریخی ارس یا همان آراز است لذا این ژئوپارک ظرفیت تبدیل شدن به یک ژئوپارک بین المللی را دارد و رسانه ها امیدوارند دولت سیزدهم بدون تصمیمات خاص بر اساس هدف گذاری‌های قبلی، این موضوع را در آینده نزدیک در تعاملات بین المللی خود محقق سازد تا میراث معنوی آذربایجانی ها برای همیشه در سطح جهان بدرخشد.