آذربایجان در حسرت توسعه

عصرآزادی آنلاین/ شهرام صادق زاده

برخی از فعالان اقتصادی آذربایجانی معتقدند آذربایجان شرقی هنوز نتوانسته همپای استانهای همتراز خود و مناطقی که دُردانه های دولت های ادوار قبل بوده اند رشد کند و لذا در زمینه اقتصادی عقب مانده است؛ این واقعیت را البته مسئولان کشوری نیز نیک می دانند که آذربایجان، منطقه ای است که از پتانسیل‌های صنعتی و اقتصادی بالایی برخوردار است اما چرا در سالهای قبل توجه و حمایت کافی از ظرفیت های آن نداشته اند جای تعجب دارد!
استاندار جدید آذربایجان شرقی که الحمدالله بالاخره پس از هفته ها انتظار معرفی گردید باید به تسریع در تکمیل و اجرای پروژه‌های زیربنایی آذربایجان از جمله استقلال واقعی شرکت مس سونگون، اتصال ایستگاه قطار خاوران به ایستگاه اصلی راه آهن تبریز، تکمیل پروژه‌های راه‌آهن منطقه و بخصوص رفع انسداد راه آهن جلفا – نخجوان، تکمیل پروژه‌های راهسازی منطقه به ویژه آزادراه تبریز – بازرگان، تکمیل پروژه نفلین سینیت سراب و رفع ناترازی انرژی و دهها پروژه دیگر توجه ویژه داشته باشد که همان اولویت های شهیدان آل هاشم و رحمتی در توسعه این استان است.
ضرورت بروزرسانی صنایع زیرساختی تبریز و سایر مناطق آذربایجان شرقی نیز که جای خود دارد؛ تکنولوژی تولید برخی صنایع راهبردی استان فرسوده شده اند و استاندار جدید پیگیر جدی بروزرسانی و توسعه صنایع راهبردی استان باشد زیرا تبریز قطب بزرگ صنایع قطعه سازی کشور است و توسعه صنعت خودروسازی در این شهر جزو مهمترین اولویت‌های جامعه صنعتی و اقتصادی آذربایجان است که دولت چهاردهم باید در تحقق آنها سربلند گردد…

◾️عقب ماندگی اول

آذربایجان شرقی با ۴۵ هزار و ۴۹۰ کیلومتر مربع مساحت و حدود ۴ میلیون و ۱۰۰ هزار نفر جمعیت، در برخی شاخص‌ های اقتصادی همچون نرخ بیکاری شرایط بهتری نسبت به کل کشور دارد اما در برخی از شاخص‌ها مانند تورم سالانه یا نرخ فلاکت، بالاتر از میانگین کشوری و در وضعیت اسفناک قرار گرفته است.
آن طور که حیدر فتح زاده – رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ ریزی آذربایجان شرقی – می گوید سهم ارزش افزوده این استان از کل کشور ۳،۶ درصد بوده و ۳۷ درصد ارزش افزوده آذربایجان شرقی به بخش صنعت و معدن، ۷ درصد به بخش کشاورزی و مابقی به بخش خدمات اختصاص دارد.
این در حالی است که مسئولان دولتی و فعالان اقتصادی آذربایجان شرقی، یکی از مهمترین ویژگی‌های این استان را نقش تعیین‌ کننده بخش خصوصی در اقتصاد آن می‌ دانند به طوری که حدود ۹۱ درصد از سهم رشد اقتصادی این استان مربوط به فعالیت های بخش خصوصی آذربایجان شرقی است.
در عین حال، علیرضا نوین – رئیس مجمع نمایندگان آذربایجان شرقی – نیز اخیراً اذعان کرده این استان در برخی شاخص‌ها از همترازان خود عقب مانده و در بحث توسعه نیز از جمله استان‌های میانی کشور است چنانکه با تاکید بر نقش پررنگ بخش خصوصی در اقتصاد آذربایجان شرقی اما، ناترازی برق، گاز و آب و موانع دریافت تسهیلات بانکی را از جمله موانع فعالیت این بخش برشمرده است.
کارشناسان اقتصادی معتقدند شاید یکی از مواردی که می‌تواند عقب‌ ماندگی سالهای متوالی آذربایجان را در عین ظرفیت بالا نشان دهد بخش معدن باشد زیرا آذربایجان شرقی از جمله استانهای مهم در این حوزه محسوب می‌شود که ۵۲ ماده معدنی مختلف را با مجموع ذخایر ۸ میلیارد تن در خود جای داده است.

◾️عقب ماندگی دوم

نسبت اشتغال شاخص ارزشمندی است که موضوع مهمی را آشکار می‌کند؛ به راستی چند درصد از جمعیت حاضر در محدوده سن کار آذربایجان شرقی شاغل هستند!؟ این محدوده در ایران ۱۵ سال و بیشتر تعیین شده است لذا در بهار سال جاری، تنها ۴۰ درصد جمعیت آذربایجانی ها که در محدوده سن کار قرار داشتند در عمل شاغل و مابقی بیکار بوده‌اند در حالی که این آمار در بهار سال گذشته، اندکی کمتر و ۳۹،۶ درصد اعلام شده بود.
به گفته کارشناسان اقتصادی، شاخص فلاکت از مجموع نرخ تورم و بیکاری حاصل شده و یکی از شاخص‌های مهم اقتصادی محسوب می‌شود لذا بر اساس آخرین گزارش مرکز آمار، شاخص فلاکت در آذربایجان شرقی حدود ۵۰ واحد اعلام شده است در حالی که برای کل کشور ۴۸،۸ واحد می باشد.
گذشته از وضعیت این استان در شاخص‌های مهم، مسئولان دولتی و فعالان اقتصادی آذربایجان شرقی معتقدند یکی از اولویت‌های این استان، تسهیل سرمایه‌ گذاری و جذب سرمایه است و رفع چالش‌های گمرکی، ناترازی‌های بانکی و مالی، تکمیل زنجیره ارزش و جبران عقب‌ماندگی‌های زیرساختی به‌ ویژه در زمینه آب، برق، گاز، راهها و زیرساخت‌های ترانزیتی را از دیگر اولویت‌های استان می دانند.
آذربایجان شرقی همچنین با چالش‌هایی همچون مسائل محیط زیستی، پایین بودن سهم فناوری در تولید، فرسودگی زیرساخت‌های بخش صنعت، آمار قابل توجه واحدهای صنعتی راکد یا نیمه‌راکد و ورشکستگی شرکت‌های خصوصی‌ شده است که به‌ درستی واگذاری نشده‌اند!
مقامات استانی یکی دیگر از برنامه‌های اقتصادی خود را افزایش سهم ارزش افزوده صنعت و خدمات به ۹،۵ و ۴۷ درصد اعلام کرده‌ بودند که گویا اکنون سهم ارزش افزوده بخش صنعت این استان در ارزش افزوده بخش صنعت کشور به حدود ۷ درصد رسیده است.

◾️عقب ماندگی آخر

یک کارشناس اقتصاد و برنامه ریزی کلان در آذربایجان شرقی معتقد است توسعه این استان با يک عقب ماندگي تاريخی مواجه بوده و تقریباً از كريدور توسعه كشور خارج شده است.
“داوود بهبودی” با اشاره به اینکه بخش بزرگی از مشكلات اقتصادي آذربایجان شرقی ريشه در مسائل اجتماعي و فرهنگي دارد افزود: متاسفانه ميانگين رشد اقتصادی این استان نسبت به ميانگين كشوری پايين است کمااینکه صنايع “های تک” كمتری وجود دارند و صنايع فعلی عمدتاً قديمي و فرسوده هستند.
وی، عوامل برون استاني را هم در اين زمینه دخيل دانست و اضافه کرد: در گذشته بی توجهي هاي متعددي به این استان از سوی مركز کشور اتفاق افتاده و از طرفي برخي عوامل محيطي همچون همسايگي با تهران، برخی از استانها را به طور طبيعي در مسير توسعه قرار داده است.
بهبودی تاکید کرد: قابليت هايي همچون ترانزيت، گمرک و راههای مواصلاتی زمانی جزو مزيت هاي اقتصادی آذربایجان شرقی بود ولي با تغييرات شرايط و نيز تغيير شركای تجارت خارجی كشور اين قابليت ها از استان سلب شده است.
بدین ترتیب بسیار ضروری است تا استاندار جدید آذربایجان شرقی که اتفاقاً از منظر تجارب مدیریتی کلان در حوزه وزارت کشور و همچنین، آشنائی با چم و خم استانداری و مدیریت نیابتی دولت در این استان، تجربه و کارنامه پر و پیمانی برای خود دست و پا کرده است بداند که مدیریت در استانی همچون آذربایجان شرقی، تفاوت چشمگیری با سایر مناطق دارد و ناگزیر است از نگاهی متفاوت دوباره به آذربایجان نگاه کرده و با جدیت فعالیت نماید تا حق و حقوق شهروندان این دیار تحت الشعاع القائات تنگ نظرانه و مغرضانه برخی از تفکراتی که همواره سعی کرده اند تا آذربایجان عزیز را در تنگنا و محرومیت گرفتار کنند قرار نگیرد.