عصر آزادی آنلاین/ دکتر قدیر گلکاریان
با روشن شدن استفاده ارمنستان از موشکهای اسکندر ساخت روسیه در نبرد 44 روزه قره باغ، صفحه دیگری از بررسی شرایط جنگی میان ارمنستان و آذربایجان پیش روی گذاشته شده است. ارمنستان که تحت برتری چشمگیر فناوری نیروهای مسلح آذربایجان در میدان جنگ عاجز مانده بود، در طول نبردهای موجود در جنگ قره باغ و افزایش سطح درگیرها و همچنین رهایی از شرایط برتری نظامی جمهوری آذربایجان دست به کارهایی زده است که با گذشت چندین ماه از آن تاریخ و اعترافاتی که پاشینیان، نخست وزیر ارمنستان بیان داشته و بعد انکار نمود، مشخص می شود که ارمنستان علیه جمهوری آذربایجان دست به جنایت جنگی زده است.
ارمنستان در طول نبرد قره باغ در برابر حملات پهپادهای آذربایجان که ساخت ترکیه و یا اسرائیل بودند کاملاً ناتوانی خود را به ثبوت رساند. اگر خاطرمان باشد در جریان ادامه جنگ، بارها نیروهای نظامی ارمنستان با استفاده از امکانات توپخانه ای و موشکی خود مناطق مسکونی غیر نظامی را مورد هدف قرار داد و چندین انسان بیگناه و کیلومترها دورتر از منطقه جنگی جان خود را از دست داده و یا صدمات شدیدی دیدند. نیروهای ارمنی به عمد به مراکز بزرگ جمعیتی آذربایجان و زیرساختهای مهم ملی حمله کردند تا بتوانند شرایط خستگی و به ستوه آمدن جامعه آذربایجانی را فراهم بیاورند. بنابه مطالب مندرج در آن ایام در سایتهای خبری جمهوری ارمنستان، بارها اونیک ویکتور گاسپاریان، رئیس ستاد نیروهای مسلح آن کشور اعلام کرده بود که در شرایط جنگی تفاوت گذاشتن بین مناطق مسکونی و غیر مسکونی معنایی ندارد و هر نقطه ای از خاک دشمن برای تضعیف نیروهای نظامی به عنوان میدان جنگ است. از این رو، حالا با روشن شدن استفاده غیر قانونی از موشکهای دور برد اسکندر روسی توسط نیروهای ارمنی، باید گفت که نه تنها گاسپاریان که افسران عالیرتبه آن کشور به عنوان جنایتكار جنگی محسوب می شوند. زیرا تلفات غیرنظامیان آذربایجان کمتر از خسارت ثانویه نیست. ارمنستان آگاهانه با استفاده از موشکهای بالستیک دست به حملات نظامی زده است که از نظر قوانین بین المللی و کنترل و منع استفاده از سلاحهای بالستیک جرم محسوب می شود.
باکو هر چند در رابطه با این قضیه موضوع را در محاکم قضایی دنبال نکرده است ولی با توجه به اعترافاتی که پاشینیان کرده و اذعان داشته که تنها 10% موشکها منفجر شده اند و حتی در 26 سپتامبر سال گذشته در جریان جنگ قره باغ بارها دولت ارمنستان تهدید به استفاده از موشکهای اسکندر را مورد اظهار نظر قرار داده بود، این مدارک می تواند دلیلی بر ارجاع پرونده شکایت آذربایجان به مجامع دادرسی بین المللی باشد. این در حالیست که روسیه ابتدای امر منکر این قضیه بود و بعد که اعتبار موشکهای اسکندر ساخت روسیه با اظهار نظر نخست وزیر ارمنستان زیر سئوال رفت، آنها نیز معترف به این شده اند که استفاده تکنیکی باعث ناکارآمدی موشکها بوده است. این امر خود نشان میدهد که اختلاف میان پاشینیان و فرماندهان ارتش ارمنستان در چند روز پیش بر سر چه بود. در واقع منظور نخست وزیر ارمنستان در عدم عملکرد موشکهای اسکندر در اصل اظهار نظر در مورد بی کفایتی ژنرال ها بوده که نتوانسته اند از این موشک ها در جنگ قره باع علیه دشمن بهره ببرند.
ناگفته پیداست که اظهار نظر روسها و همچنین خشم افسران نظامی ارمنستان از نخست وزیر آن کشور حاکی از آن است که اگر جمهوری آذربایجان در نبردهای قره باغ دست برتری نمی داشت، ارامنه نه تنها مشابه چنین جنایاتی را بیش از حد تصور مرتکب می شدند که حتی فراتر از آن عمل کرده و شاید سناریوهای دیگری را به همراه روسیه برای قفقاز جنوبی تدوین می کردند. چرا؟ چون موشکهای اسکندر را روسیه در اختیار ارمنستان قرار داده است. نادیده گرفتن عملکرد ارمنستان در استفاده از سلاحهایی که در شرایط جنگی علیه انسانهای عادی بکار برده، میتواند به تحریک انجام چنین اعمال خطرناکی در سایر شرایط هم باشد. از این رو در عرف غیر جنگی و استفاده از قوانین بازدارندگی میتواند مسیر ارتکاب مجدد از امکانات غیر معقول را مسدود سازد. بازدارندگی در جنگ، حول مفهوم کنترل الگوهای تشدید در یک درگیری مسلحانه ادامه پیدا می کند و با این کار، طرف متخاصم آستانه های مشخصی را برای درگیری های مداوم تعیین کرده و اجرا می کند. سیستم های تسلیحاتی استراتژیک مانند موشک های بالستیک در این زمینه به میدان می آیند که می باید این امکانات نیز منطبق با شرایط طرف مقابل بوده باشد؛ نه اینکه بر سر مردم بیگناه ریخته شود.
اگر واقع بینانه نگاه کنیم، جمهوری آذربایجان هم می توانست از نظر توانایی های نظامی و دسترسی به سلاح استراتژیک تهاجمی، تنها با یکبار استفاده از آنها به تحریکات ارمنستان پاسخ دهد. زیرا در فهرست موجودی تسلیحات موشکی آذربایجان، راکت های Polonez ساخت بلاروس با برد 200 کیلومتر و موشک های تاکتیکی- بالستیک LORA ساخت اسرائیل وجود دارد که می توانند قلب ارمنستان را مورد اصابت قرار دهند. علاوه بر این، داده های اطلاعاتی آشکار در سایتهای دفاعی- نظامی نشان می دهد که سیستم های موشک انداز سنگین TRG-300، با یکی از مخرب ترین پیکربندی های کلاهکی در کلاس 300 میلی متر در نخجوان مستقر هستند که اگر آذربایجان می خواست به مانند ارمنستان هر منطقه ای از ارمنستان را مورد هدف قرار می داد.
ارتش آذربایجان از دادن پاسخ ناجوانمردانه خودداری کرده و رهبری الهام علی اف در گزینش رویکردی منطقی در مورد جنگ منجر به آن شد که جان انسانهای بیگناه در شهرهای ارمنستان گرفته نشود. از این رو باید در شرایطی که مدارک و مستندات استفاده از تجهیزات و سلاحهای غیر قانونی در حق مردم عادی از سوی ارمنستان روشن شده است، شایسته خواهد بود دولت آذربایجان به دنیا ثابت کند که عامل دستور هدف قرار دادن مردم آذربایجان در شهر گنجه چه کسی بوده است؟ کدام ژنرالهای رزمی ارمنستان تصمیم سیاسی را برای برنامه ریزی نظامی اتخاذ کردند؟ کدام واحدهای مسلح ارمنستان مسئول حملات موشکی بوده و خاطیان امر چه افرادی هستند؟ چه عناصر تاکتیکی، حملات موشکی بالستیک را انجام داده اند که باعث کشته شدن جان غیر نظامیان شده است؟
مناسب ترین زمان حالاست. زیرا در شرایطی که گرگ و روباه در ارمنستان به جان هم افتاده اند و هرکدام پرونده دیگری را رو می کند، باید اشغالگران جنگ اول قره باغ نیز در صدر بررسیها و افشاگریها قرار گیرند تا از نظر حقوقی و اخلاقی عاملان قتلهای خوجالی، گنجه، آغدام، شوشا، کلبجر و … در کنار آنهایی که تاكنون نسبت به اشغال قره باغ دست داشتند، در محاکم بین المللی مانند جنایتکاران جنگی صرب مجازات شده و عبرتی برای سایرین باشند.
