عصرآزادی آنلاین/ دکتر قدیر گلکاریان
از زمان حمله روسیه به اوکراین و جدیت فرضیه توسعه طلبی کرملین به بازپس گیری بخشهای از دست رفته در دوران اتحاد جماهیر شوروی به روسیه کنونی، بسیاری از کشورهای مستقل اروپای شرقی نگران از سیاستهای خصمانه و توسعه طلبانه پوتین شدند. در این میان کشورهای اسکاندیناوی که از جنگ جهانی دوم به بعد به عنوان سرزمینهای طالب صلح و آرامش تا به امروز به ناتو نپیوسته بودند، آنها نیز در صدد پیوستن به ناتو بر آمده و کشورهای فنلاند و سوئد از جمله آنها بود که طالب عضویت شدند.
رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه از ابتدای طرح این موضوع اعلام کرد که ترکیه به عنوان یکی از اعضای اصلی و کلیدی سازمان ناتو در برابر درخواست کشورهای مذکور رأی منفی خواهد داد و دلایلی را هم مطرح کرده بودند. برخی از کارشناسان و تحلیل گران بر این عقیده بودند که درخواست و اعتراض ترکیه بلوف بوده و کاری از پیش نخواهد برد ولی در نشست اخیر اعضای سازمان ناتو در مادرید اسپانیا شاهد هستیم که ترکیه ظفرمندی خود را در این معامله سیاسی ثابت کرد. به طوری که مجله اکونومیست انگلیس، فایننشال تایمز و روزنامه کامرسانت روسیه نوشته اند که اردوغان در آستانه رقابتهای انتخاباتی سال 2023 ریاست جمهوری بار دیگر چرخ را به نفع خود به حرکت در آورد و این موفقیتی بی نظیر برای شخص اردوغان و در عین حال سیاست خارجی ترکیه است.
رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه از ابتدای مخالفت خود با عضویت سوئد و فنلاند در ناتو درخواستهایی را داشت که بر محور قطع ارتباط و حمایت دولتهای آن دو کشور از مخالفین دولت ترکیه بود. دولت ترکیه بر روی گروه‌هایی متمرکز بود که دولت ترکیه آنها را تهدیدی تروریستی می‌داند و معتقد است که دولتهای سوئد کمکهای مالی به گروههای وابسته به پ ک ک و جریان فتح اله گولن می کند.
فایننشال تایمز می نویسد که جلب رضایت ترکیه از سوی دولتهای سوئد و فنلاند در تحویل تروریستهای مورد درخواست ترکیه یک پیروزی مهم برای ناتو و همچنین شخص اردوغان است و رئیس جمهور ترکیه در شرایط فعلی به شدت به آن نیاز داشت تا از حمایت داخلی برخوردار شود. در شرایطی که اقتصاد ترکیه با بحران جدی بی سابقه ای روبروست و با تورم بیش از 70 درصد دست و پنجه نرم می کند، این پیروزی بسان داروی مسکنی است که میتواند آرامش ویژه ای به جامعه ملی گرای ترکیه بدهد.
مقامات ناتو روز سه‌شنبه لغو وتوی ترکیه در برابر پیوستن سوئد و فنلاند به ائتلاف ترانس آتلانتیک را جشن گرفتند، اقدامی که چهار ماه پس از حمله روسیه به اوکراین، کشورهای شمال اروپا را یک قدم به عضویت کامل ناتو نزدیک‌تر کرد.
باید گفت که ترکیه و سیاسیون وزارت خارجه و مشاوران اردوغان بار دیگر ثابت کردند که قاعده بازی را به خوبی بلد هستند و در معاملات و معادلات سیاسی به خوبی می دانند از کجا به منافع خود دست یابند. اردوغان تا آخرین لحظه به سختی مذاکره کرد و با تضمین پیروزی‌های واقعی در مورد مسائل امنیتی و احتمالاً در مورد تجهیزات نظامی بیشتر از آنچه انتظار داشت به دست آورد. به طوری که رسانه های خبری اعلام کردند که جو بایدن، رئیس جمهور ایالات متحده در دیدارش با اردوغان به خیلی از مسایلی که تا به امروز گره دار بود پایان خواهد داد و موضوع تحویل جنگده های اف 16 را سریعتر به نتیجه خواهد رساند. حتی پیش بینی میشود که موضوع حمله ترکیه به شمال سوریه نیز بدون اینکه چالشی بوده باشد، از سوی ایالات متحده تأیید خواهد شد و یا واشنگتن تمهیداتی به عمل خواهد آورد که ترکیه شاید بدون ورود به خاک سوریه به خاستگاههای خود نایل آید.
پیشرفت حاصل شده در کسب موافقت دولت ترکیه در عدم مخالفت با عضویت کشورهای سوئد و فنلاند در سایه چهار ساعت گفتگو و هفته‌ها رایزنی و مناظره بود که به توافق سه جانبه بین ترکیه، سوئد و فنلاند ختم شد. این قرارداد شامل لغو تحریم‌های تسلیحاتی است که قبلاً بر ترکیه اعمال کرده بودند. همچنین کشورهای شمال اروپا، متعهد شده اند که تشدید قوانین خود علیه فعالان شبه‌نظامی کردی موسوم به پ ک ک و شاخه های متعدد آن بکنند که آنکارا آنها را تروریست می‌داند. علاوه بر این رسیدگی به درخواست‌های ترکیه برای استرداد مبارزان مظنون کرد و جریان فتح الله گولن از دیگر تعهدات کشورهای شمال اروپاست. در این راستا ترکیه، توانسته است لیست بلند بالایی را برای کشورهای مذکور ارائه دهد که افراد قابل استرداد را سریعاً تحویل آنکارا دهند.
گرچه به غیر از ترکیه، بسیاری از کشورهای اروپایی و ایالات متحده و حتی خود سوئد و فنلاند گروه شورشیان کرد موسوم به پ‌ک‌ک را در فهرست سازمان‌های تروریستی قرار داده اند، ولی تا به امروز کشورهای یاد شده امن ترین پناهگاه برای مخالفان دولت ترکیه محسوب شده است. برای اردوغان، تضمین همکاری بهتر در این زمینه و نشان دادن احترام به نیازهای امنیتی آن اولویت شماره یک آنکارا بود که توانست در بازار معامله بر سر عضویت آن دو کشور در ناتو به خوبی بر سرمیز مذاکره گذاشته شود و به نتیجه برسد.
جالب است بدانیم که بر اساس بیانیه صادره از سوی دولت ترکیه، دولتهای سوئد و فنلاند متعهد شده‌اند که “محدودیت‌های تحریمی در حوزه صنایع دفاعی” علیه ترکیه را اعمال نکنند و “گام‌های مشخصی برای استرداد جنایتکاران تروریست” بردارند.
اردوغان همچنین در جریان نشست سران ناتو در مادرید با جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا دیدار کرد و برای خرید جت های جنگنده اف-16 آمریکا به ترکیه فشار آورد. این در حالی است که آمریکا از ماهها پیش به دلیل خرید سامانه های موشکی اس- 400 روسی توسط ترکیه خشمگین بود و تمایلی به فروش جنگنده های اف- 16 نداشت. به نظر میرسد در نهایت، اردوغان این بار به جای گفتار تند و محافظه کارانه، از منش و رفتار سیاسی استفاده کرد و به خوبی به آنچه که میخواست رسید. برخی از تحلیل گران اعتقاد دارند که کشورهای یاد شده به ویژه سوئد ممکن است با برخی مشکلات سیاست داخلی مواجه شوند، زیرا فشار سیاسی از سوی گروههای با نفوذ کرد در سوئد وجود دارد. اما آنچه قابل مشاهده است اینکه، اردوغان بار دیگر با سیاست عمل‌گرایی خود، اجتناب از بحران، گرفتن فرصتهایی از سرمایه سیاسی توانست بار دیگر خود را نشان دهد و این برایش پیروزی بزرگی است.
آنچه لازم است از این تحول و رخداد در همسایگی کشورمان نتیجه بگیریم اینکه، میدان سیاست، عرصه تاخت و تاز آشکار و رو کردن تمامی مهره های بازی نیست. سیاست در عصر مدرن و حتی در پسا مدرن، مقوله ای است که به صورت علمی اجرایی میشود و باید عالمانه و آگاهانه و مانند بازیگران شطرنج به آن نگریست و چندین گام جلوتر دشمن و یا رقیب را از حالا تخمین زد. آن زمان میتوان از فرصتها به خوبی استفاده کرد. آیا ما نیز موفق خواهیم بود به راحتی خائنان به ملت و کشور و اموال این مردم به راحتی دسترسی داشته باشیم و آنها را نه خودمان که دولتهای حامی دستگیرشان کرده و تحویل دهد؟
