عصر آزادی آنلاین / رعنا زارع پور
کتاب « اتنوموزیکولوژی: رویکردهای مطالعاتی»، نوشته «محمدرضا آزاده فر» توسط نشر نی در تیرماه امسال منتشر شد. این کتاب در 320 صفحه، در قطع وزیری با قیمت 1200000 ریال و با تیراژ 1000 نسخه وارد بازار کتاب ایران شده و در اختیار علاقمندان قرار گرفت.
کتاب اتنوموزیکولوژی، محصول مطالعاتی یکی از اعضای هیأت علمی دانشکده موسیقی در طی یک دوره پانزده ساله می باشد. نگارنده ، ضمن اعلام خبر نشر کتاب گفت: «تنوع بسیار گسترده موسیقی اقوام ساکن در فرهنگ ایران در کمتر کشوری دیده می‌شود. یکی از مهمترین مؤلفه‌های هویت فرهنگی هریک از این اقوام، آواها و نواهای موسیقی آن‌هاست.»
آزاده فر که دوره دکتری اتنوموزیکولوژی را در دانشگاه شفیلد انگلستان و دوره فلوشیپ این رشته را در دانشگاه SOAS لندن، سپری کرده است با بیان این نکته که این اثر، حاوی آخرین دستاوردهای مطالعاتی رشته اتنوموزیکولوژی می باشد افزود:
«در حدود یک دهه از تأسیس رشته اتنوموزیکولوژی در ایران می‌گذرد و همواره کمبود منابع مطالعاتی روزآمد یکی از مشکلات فراروی علاقمندان این رشته بوده است. کتاب حاضر در تلاش است تا بخشی از این نیاز را پاسخ دهد»
در بخشی از پیشگفتار کتاب اتنوموزیکولوژی، نگارنده، این چنین میگوید:
«چرا به مردم‌شناسی موسیقی علاقه‌مند می‌شویم؟ پاسخ‌هایی که به این سؤال می‌توان داد به تعداد اندیشمندان این رشته متفاوت است. اما پاسخ من تنها استوار بر یک حقیقت بنیادی است و آن این است که همواره آنچه در یک آواز یا نغمه‌ی انسانی وجود دارد بیش از مجموعه‌ی سازمان‌یافته‌ی اصوات است و این «بیش» بسیار شگفت‌انگیز است. انسان‌ها موسیقی می‌سازند و در مورد موسیقی‌ها باورهایی دارند. آنها براین باورند که برخی اصوات، موسیقی است و برخی اصوات دیگر موسیقی نیستند؛ موسیقی در زندگی آنها کارکردهایی دارد که سایر پدیده‌ها ندارد و با موسیقی می‌توانند کارهایی بکنند که قابلیت جایگزینی با هیچ‌چیز دیگری ندارد. در نظر آنها موسیقی‌های مختلف جایگاه‌های متفاوتی دارد و همان‌گونه که موسیقی مردم نقاط مختلف دنیا باهم متفاوت است، باورهای مردم هر منطقه نسبت به موسیقی مختص همان فرهنگ است. با موشکافی نواهایی که انسان‌ها می‌سرایند و می‌نوازند و باور ذهنی آنها در مورد آنها می‌توان به مکاشفه‌ی پیچیده‌ترین موضوع خلقت، یعنی «انسان» پرداخت. ما «انسان‌موسیقی‌شناسان» هر بار که به ساحت رشته‌ی خود می‌اندیشیم بازهم بسان کودکی که بزرگ‌ترین حقیقت هستی را مکاشفه کرده است، با تمام وجودمان سرشار از شعف می‌شویم و این مهم نیست که قبلاً چند بار به این صورت هیجان‌زده شده باشیم. تعریفی که من بر این اساس دارم در یک جمله دارم این است: «موسیقی رخ‌داد ضابطه‌مند اصوات در بستر زمان بر اساس هنجارهای زیبایی‌شناختی قومی در دوره‌ی تاریخی معین است». شاید هنجارهای زیبایی شناسی اقوام همسایه‌ی من متفاوت از من باشد، و دور از انتظار نیست که هنجارهای زیبایی‌شناسی قوم من فردا دیگرگون شود. پیچیدگی باورهای انسان و روابط شگفت‌آور او با خود و دیگری، چنان رمزآلود است که تنها از طریق پدیده‌ای به شگفتی موسیقی امکان بروز می‌یابد. مطالعه‌ی موسیقی و باورهای انسانی مرتبط به آن کمک می‌کند تا ما به درک این‌که زمان و مکان چگونه زندگی او را شکل می‌دهد بسیار نزدیک شویم.بیان موسیقی بیانی متفاوت از سایر انواع بیان‌های انسانی دارد. ما برای درک و رمزگشایی آن بایستی برخوردی ساده، مانند نوآموزی که خواندن می‌آموزد و درعین‌حال برخوردی دقیق مانند یک رمزشناس که به گشایش رموز می‌پردازد داشته باشیم. ما باید آن‌قدر به انسان‌هایی که می‌نوازند و می‌سرایند و شنوندگان آنان نزدیک شویم که قادر شویم از درون آنان به دنیای بیرونشان نگاه کنیم. این نهایت مکاشفه‌ی ما خواهد بود؛ یعنی از یک‌سو همچون یک روان‌درمانگر به درون او نفوذ کنیم و رؤیاهایش را دریابیم و از سوی دیگر از دیدگان او دنیا را ببینیم و از گوش‌های او نواها را بشنویم.»
کتاب« اتنوموزیکولوژی: رویکردهای مطالعاتی»، مشتمل بر نوزده فصل میباشد که رئوس موضوعات طرح شده در این کتاب عبارتند از: سیر تطور اتنوموزیکولوژی، اتنوموزیکولوژی و موسیقی‌شناسی، کار میدانی، آرشیو ، باستان‌موسیقی‌شناسی، نگاه از درون و نگاه از بیرون، موسیقی و زندگی اجتماعی، موسیقی و هویت، موسیقی و باورهای مذهبی و اعتقادی، موسیقی جادو و درمان، موسیقی و بدن، موسیقی و جنسیت، موسیقی و سیاست، موسیقی و مهاجرت، موسیقی و زبان، سازشناسی، آوانگاری، اتنوموزیکولوژی کاربردی، اتنوموزیکولوژی و تکنولوژی.
از نگارنده ، پیش‌تر نیز کتاب‌هایی با موضوعات تحلیل ساختاری موسیقی در حوزه های ریتم و ملودی منتشر شده که با استقبال گسترده علاقمندان این رشته روبرو بوده است.
« ساختار ملودی در موسیقی ایرانی» یکی از کتاب هایی بود که آزاده فر برای تالیف این اثر، توانست تندیس کتاب برگزیده خانه موسیقی ایران در بخش پژوهش را در سال 1397از آن خود کند. این اتنوموزیکولوژیست در کنار کرسی استادی در دانشگاه، نماینده ایران در شورای بین المللی موسیقی سنتی( (ICTM نیز است که ضمن نشر مقالات علمی-پژوهشی فراوان، صاحب کتاب های موفق دیگری در این حوزه از جمله «گردشگری موسیقی»، «موسیقی در فلسفه و عرفان»، «بنیان های نظری عملی موسیقی فیلم»، «اطلاعات عمومی موسیقی»، « اقتصاد موسیقی»، « حماسه و موسیقی» و…می باشد.
پروفسور محمد رضا آزاده فر:” تنوع بسیار گسترده موسیقی اقوام ساکن در فرهنگ ایران در کمتر کشوری دیده می‌شود”
