"عصرآزادی" از اما و اگرهای طرح احداث تونل انتقال آب سد کانی سیب به نگین فیروزه ای آذربایجان گزارش می دهد
دریاچه اورمیه در وقت اضافه
?عصرآزادی/ شهرام صادق زاده
جدیدترین تصاویر ماهواره‌ای از دریاچه اورمیه حکایت از خشک شدن تقریباً همه مساحت این پهنه آبی بوده و نشان می دهد حال نگین فیروزه ای آذربایجان وخیم است و تلاش ها جهت احیا و رسیدن به تراز اکولوژیکی در هاله ای از ابهام مانده است زیرا طرح های احیا شکست خورده و یا با فوت زمان اجرا می گردند!
انتقال آب به دریاچه که از چند سال قبل مطرح بود یکی از آنهاست که قرار است از رودخانه زاب در ۷ کیلومتری شمال شرق پیرانشهر و از مخزن کانی‌سیب شروع شده و با تونل ۳۶ کیلومتری، در ۸ کیلومتری جنوب شرق نقده به پایان برسد لذا رودخانه زاب در یک مسیر از سد سیلوه و کانال جلدیان آب بە سد چپرآباد و از آنجا بە دریاچە اورمیە منقل می‌شود.
در مسیر دیگر نیز آب از سد کانی سیب پیرانشهر و بند انحرافی بادین‌آباد و از طریق تونلی کە در عمق ٨٠ متری زمین حفر شدە بە رودخانە گدار ریخته و از آنجا بە دریاچە منتقل می‌شود.
به گفته مسئولان دولت، اگر وضعیت بارش‌ها در حوضه آبریز دریاچه اورمیه بیش از نُرمال باشد امکان افزایش رهاسازی آب تا ۶۰۰ میلیون مترمکعب از طریق خط انتقال و تونل کانی سیب در فصول غیر زراعی وجود دارد اما به گفته کارشناسان، انتقال سالانه ۳۰۰ میلیون مترمکعب از طریق تونل، به فرض اینکه تمام آب جاری شده از مبدا به دریاچه اورمیه برسد، حتی یک دهم حجم مورد نیاز سالانه را نیز تامین نخواهد کرد و معلوم نیست قرار است چه تحولی در سطح دریاچه رُخ دهد…
▪️انتقال اول
عملیات احداث تونل ۳۶ کیلومتری انتقال آب به دریاچه اورمیه از سال ۱۳۹۴ آغاز شده بود اما روند اجرا و رفع نواقص آن پس از گذشت چند سال در دولت سیزدهم با سرعت دنبال گردید.
در فاز نخست این طرح، قرار است سالانه ۳۰۰ میلیون مترمکعب آب وارد دریاچه اورمیه شده و طبق نظر کارشناسان، این تونل قابلیت انتقال ۵۰۰ تا ۶۰۰ میلیون متر مکعب آب در سال را به دریاچه فراهم کرده است که با تکمیل سایر پروژه‌های بالادستی، عملیاتی تر خواهد شد.
در اینکه اجرای این پروژه علاوه بر نماد توانمندی و دانش متخصصان کشور، نگاه و توجه ویژه دولت سیزدهم و اهتمام جدی همه دست اندرکاران، مهندسان و کارگران ایرانی، این کار بزرگ را به سرانجام رسانده اند شکی نیست اما باید اجرای فازهای بعدی تسریع گردیده و تنها به این حد از تزریق آب، جهت احیای نگین آبی آذربایجان اکتفا نکرد زیرا ظاهراً کفاف زنده ماندن دائمی آن را نخواهد داد!
موضوع حمایت و حفاظت از محیط زیست باید از اولویت‌های اصلی دولت باشد تا با انتقال آب به دریاچه اورمیه، این اطمینان به مردم منطقه و پیرامون دریاچه اورمیه داده شود که در مسیر احیای دریاچه، به معیشت آنها و رونق بخش کشاورزی ضرر و زیان نرساند!
انتقال پساب تصفیه‌خانه‌های تبریز و اورمیه هم یکی دیگر از برنامه‌های اصلی در راستای تکمیل چرخه احیای دریاچه می باشد که با تکمیل عملیات اجرایی مدول دوم تصفیه‌خانه فاضلاب تبریز تا خرداد سال آینده، بتوان بخشی از آب موردنیاز دریاچه اورمیه از این محل تامین گردد.
به گفته کارشناسان امر، شرط موفقیت همه اینگونه طرح‌ها، مشارکت و همکاری مردم منطقه در مدیریت مصرف آب، رعایت الگوی کشت توسط کشاورزان تلاشگر و مدیریت چاه‌های حوضه آبریز توسط نهادهای مسئول است تا امکان احیای دریاچه اورمیه فراهم گردد.
▪️انتقال دوم
از قرار معلوم، در فاز نخست انتقال آب کانی سیب به دریاچه، برنامه ریزی شده که ۳۰۰ میلیون مترمکعب آب به دریاچه اورمیه منتقل شود و طبق گزارشات واصله، برای این طرح بیش از ۴ هزار میلیارد تومان هزینه شده است.
نماینده مردم اورمیه در مجلس با اشاره به اینکه پروژه احیای دریاچه اورمیه از جنبه اشتغالزایی و زیست محیطی و پیشگیری از آسیب های مالی و جانی اهمیت زیادی برای کشور دارد گفت: در بیش از یک سال اخیر قریب به یکهزار میلیارد تومان به این پروژه اختصاص دادند.
سیدسلمان ذاکر ادامه داد: بر این اساس پروژه انتقال آب از رودخانه کانی سیب به دریاچه به میزان قریب به ۶۰۰ میلیون متر مکعب را افتتاح کردند؛ دریاچه ای که اگر خشک می شد بحث اکوسیستم به هم می خورد و مهاجرت ها شروع می شد و جان ۱۵ میلیون نفر را هم از جهت آسیب های جسمی مثل امراض مختلف تهدید می کرد که افتتاح این طرح توانست این موضوعات را کنترل و خنثی کند.
عضو مجمع نمایندگان آذربایجان غربی افزود: اما موضوع مهمتر این است که باید به فکر تکمیل پروژه احیای دریاچه اورمیه باشیم که رئیس چمهور نیز به آن اشاره کردند زیرا قدم اول، انتقال آب به اندازه ۶۰۰ میلیون متر مکعب بود و قدم های بعدی، انتقال آب از دریای خزر، رعایت الگوی کِشت، آبیاری قطره ای تحت فشار، بارور کردن ابرها و طرحهای دیگر است که به آنها نیاز داریم.
وی اضافه کرد: همچنین می توان برای انتقال ۳۰۰ میلیون مترمکعب از سد صفرآباد به کانال بادین اقداماتی انجام داد که ۱۳ میلیون مترمکعب هم آنجا نیاز داریم تا با همه این موارد در مراحل بعدی امیدی برای مردم ایجاد گردد.
▪️انتقال آخر
نماینده وزارت نیرو در استان و مدیرعامل آب منطقه ای آذربایجان شرقی هم می گوید که طرح های احیای دریاچه ارومیه در آذربایجان شرقی ۹۰ درصد پیشرفت فیزیکی دارد و مهمترین طرح احیا دریاچه اورمیه در این استان، انتقال آب تصفیه خانه فاضلاب کلانشهر تبریز و خط انتقال پساب به دریاچه اورمیه است که ۱۲۵ میلیون مترمکعب پساب را به بستر دریاچه منتقل می کند که تاکنون ۱۰ کیلومتر لوله گذاری آن انجام شده است.
به گفته یوسف غفارزاده، پروژه انتقال آب ارس نیز به طول ۱۱۰ کیلومتر بوده و دارای سه باب ایستگاه پمپاژ، یک باب تصفیه خانه به ظرفیت ۶.۶ مترمکعب در ثانیه، ۱۱ باب مخزن با حجم کل ۳۴۰ هزار مترمکعب است.
با همه این اوصاف، گرچه تاکید می شود که انتقال سالانه ۳۰۰ میلیون مترمکعب آب به دریاچه اورمیه، یک کارنامه خوب برای دولت سیزدهم است اما، پس از ۱۰ سال و با وجود موانع بسیار و آن هم در شرایطی که مساحت دریاچه تنها در یک سال گذشته، ۱۵۰۰ کیلومتر مربع کاهش یافته است به گفته برخی کارشناسان، این طرح تجویز نوش‌دارو بعد از مرگ آن بوده و ذوق زدگی زودهنگام رسانه‌های طرفدار دولت جای تعجب دارد زیرا با این حساب، احیای دریاچه بسیار دشوار است و به عمر دولت سیزدهم قد نمی دهد!
این درحالی است که طبق آخرین گزارش‌ها، تراز مورد نیاز دریاچه اورمیه برای رسیدن به مرحله احیا، یک هزار و ۲۷۴ متر از سطح دریا است لذا حجم آب مورد نیاز برای رسیدن به تراز اکولوژی، حدود ۱۲ میلیارد متر مکعب بوده و برای باقی ماندن دریاچه در همین تراز، انتقال سالانه ۴ میلیارد مترمکعب آب لازم است!
بدین ترتیب، انتقال سالانه ۳۰۰ میلیون مترمکعب از طریق تونل، به فرض اینکه تمام آب جاری شده از مبدا به دریاچه اورمیه برسد، حتی یک دهم حجم مورد نیاز سالانه را نیز تامین نخواهد کرد و باید منتظر نزولات آسمانی ماند و از پروردگار متعال طلب نعمت های فزآینده نمود!
