"عصرآزادی" از وضعیت پرتلاطم بازارهای ارزی کشور در هفته جاری و علل آن گزارش می دهد
چشم انداز نوسانات ارزی
?عصرآزادی/ شهرام صادق زاده
قیمت دلار که از روز یکشنبه این هفته به بالای ۶۰ هزار تومان هم رسیده بود از بعدازظهر همان روز با اُفت قابل توجه حدود ۵ هزار تومانی مواجه شد و مشاهدات میدانی خبرنگاران از میدان فردوسی تهران، خیابان دارایی تبریز و سایر شهرهای بزرگ حاکی از آن بود که افراد بیشتری برای فروش دلار به صرافی‌ها مراجعه کرده بودند!
بر اساس شنیده‌ها پس از جهش نرخ ارز، بانک مرکزی در اقدامی صحیح، محدودیت‌های قیمتی بازار مبادله ارز را کاهش داد تا دست دلالان از این بازار هر چند برای مدت کوتاه برچیده شود.
پیش‌بینی‌ها این بود که برخی صرافی‌ها و دلالان ارز در مقابل اجرای طرح جدید ارزی دولت مقاومت کنند اما تعجب آور اینکه، آنها همچنان مقابل صرافی‌ها، نرخ دلار را با احتیاط ۵۰ هزار تومان اعلام کرده و مدعی شدند با این نرخ خریداری هم می‌کنند اما زمانی که با پیشنهاد خرید ارز مواجه می شدند عقب می نشستند!
چند روز است که صرافی‌های معروف، فروش ارز ندارند و درون صرافی‌ها هم بسیار خلوت شده است زیرا طبق قانون، عرضه ارز از طریق مرکز مبادله و ثبت‌نام در آن و در قالب مصارف ۶۸ گانه انجام می‌شود و تنها مورد قابل لمس، سردرگمی شهروندانی است که نمی دانند در این بازار پرتلاطم و پرنوسان چه کنند…
▪️متغیر اول
بی ثباتی نرخ ارز موضوعی است که باید به دقت مورد واکاوی قرار گیرد؛ ریشه آن در بی ثباتی متغیرهای کلان اقتصادی در داخل در مقایسه با کشورهای اصلی طرف تجاری در خارج است لذا در بین مجموعه متغیرهای کلان، حجم پول، درآمد حاصل از صادرات و هزینه صرف شده برای واردات تعیین کننده است.
اگر بازار ارز از نظر روانی ملتهب و باهیجان باشد این موضوع مزید علت شده و به افزای نرخ ارز و نوسانات شدید آن منجر می‌شود حتی اگر در کوتاه مدت متغیرهای بنیادی که معرفی شد تغییری پیدا نکرده باشد اما در بازار ارز شاهد هیجان آفرینی باشیم امکان نوسانات نرخ ارز فراهم می‌شود.
فعالیت‌های هماهنگ معامله گران و دلالان بزرگ ارز نیز می‌تواند باعث افزایش نرخ ارز و نوسانات زیاد آن شود حتی اگر دو سطح عوامل پیشین فعال نباشد لذا اقدامات هماهنگ سوداگران بزرگ منجر به نوسانات نرخ ارز در کوتاه مدت می‌شود.
در سالهای اخیر منشأ این رفتارهای سوداگرانه، نوعی حمله سوداگرانه علیه اقتصاد ایران بوده است بنابراین شیوه مقابله با آن فقط در برگیرنده شگردهای اقتصادی برای تنظیم بازار نبوده و باید شامل شگردهای امینتی و قضائی نیز باشد.
در واقع در این اتاق جنگ دشمن، طراحی و سازماندهی حملات ارزی صورت می‌گیرد و سر شبکه‌ها تعیین شده و از طریق آنها به یکباره اقدام به تقاضای ارز و عرضه ریال در بازارهای موازی بازارهای داخلی کشور همچون بازار هرات و سلیمانیه صورت می‌گیرد که در آن تمرکز تقاضا بر آن شکل‌هایی از ارز است که امکان تهیه و عرضه آن در کوتاه مدت توسط بانک مرکزی کم است که اسکناس ارزی از جمله آنهاست.
بانک مرکزی باید تنظیم‌گر مؤثر و فعال باشد اما در شرایط موجود با حملات ارزی سازمان دهی شده فقط بانک مرکزی نمی‌تواند تنظیم‌گر بازار ارز باشد و در کنار آن نهادهای اطلاعاتی امنیتی و قضائی نیز باید مسئولیت خود را انجام دهند.
▪️متغیر دوم
یک کارشناس مسائل اقتصادی درباره وضعیت این روزهای بازار ارز گفت: در نظام پولی، نظام ارزی تعریف شده است که در وهله نخست باید مشخص شود آیا بازیگران و ذینفعان این نظام ارزی در جای خود قرار گرفتند یا خیر، زیرا متاسفانه در حال حاضر این اتفاق رخ نداده و بازیگران و ذینفعان نظام پولی و ارزی در جای خود قرار ندارند.
ساسان شاه ویسی افزود: برای این منظور در وهله نخست باید دولت و بانک مرکزی از قدرت و تسلط لازم برخوردار باشد و بتواند هماهنگی‌های لازم را انجام دهد که متاسفانه در ۴ دهه گذشته این هماهنگی رخ نداده است.
وی با بیان اینکه التهابات ارزی تنها مختص کشور ما نیست ادامه داد: اقتصادهای بزرگ جهان همچون آمریکا، اتحادیه اروپا، چین و همسایگان ما نیز دچار چالش‌های ارزی شده اند بنابراین اگر درست پیش‌بینی و ارزیابی نشود، می‌تواند در هر جای دنیا رخ دهد.
شاه ویسی اضافه کرد: اگر نتوانیم بازار پول که یک بخش آن حجم نقدینگی و بخش دیگر پایه پولی است، را درست مدیریت کنیم اثر وضعی منفی و مثبت بر بازار سرمایه و طلا و حتی در بازار دیجیتال می‌گذارد.
این کارشناس اقتصادی تاکید کرد: اینکه گفته می‌شود تحریم در هر اقتصادی اثر می‌گذارد درست است، حتی اگر برخی کشورها بخواهند با پیمان‌های دو جانبه بخشی از اثرپذیری دلاری بودن اقتصاد را تعدیل کند، باز هم بر اقتصاد اثر وضعی خواهد داشت.
شاه ویسی بیان کرد: باید مشخص کنیم که ناظر، هماهنگ کننده، متولی روابط سیستمی و غیرسیستمی بازار ارز کیست؟ زیرا وقتی نظارت نباشد و یا کمرنگ باشد یا با برخی از سیاست‌های عمومی تداخل داشته باشد، منجر به چالش می‌شود.
وی اظهار کرد: کارکرد بانک مرکزی در استفاده از ابزارهای پولی و سامانه‌ها و هماهنگی آن با حوزه مالی، حوزه قانونگذاری و نظارتی تنها با بانک مرکزی و وزارت اقتصاد میسّر نیست بلکه قوه قضائیه، ستاد تدابیر ویژه، شورای عالی امنیت ملی، نمایندگان مجلس و در عین حال، اتاق اصناف و اتحادیه‌ها در جای خود نقش پیدا کرده و به تقسیم نقش بپردازند!
▪️متغیر آخر
نرخ ارز در روزهای ابتدایی هفته جاری قله‌های جدیدی را فتح کرد که این افزایش نرخ‌ها به اذعان برخی کارشناسان، دلیل اقتصادی نداشته و بیشتر ناشی از جو روانی، انتظارات تورمی و فضاسازی برخی رسانه‌هاست کمااینکه برخی دیگر هم معتقدند که از عدم نظارت دستگاه های مالی نشات می گیرد.
تلاطم بازار ارز این هفته در نتیجه صدور برخی بخشنامه های ارزی از سوی بازارساز نوسانات قیمت ارز تشدید گردید اما به نظر می‌رسد با اصلاح این بخشنامه‌ها و آغاز معاملات در شبکه صرافی‌ها باید منتظر کاهش قیمت‌ها باشیم!
در حقیقت، افزایش لحظه‌ای قیمت‌ها در هر بازار مالی، زنگ خطری برای سرمایه‌گذاران حرفه‌ای آن بازار و نشانه‌ای برای خروج از بازار پرریسک و حفظ سرمایه است اما در سوی دیگر بازار، ترس جاماندن از سود‌های بادآورده و یا بی‌ارزش شدن سرمایه، خریداران بی‌تجربه و صف‌نشین را گرفتار باتلاقی می‌سازد که خلاصی از آن جز با ضرر‌های مالی و بعضاً جانی امکان‌پذیر نخواهد بود!
برخی نمایندگان مجلس معتقدند یکی از دلایل افزایش قیمت ارز، فقدان نقشه راه دولت سیزدهم است و از آنجایی که دولت نقشه راه مشخصی در حوزه بازار ارز ندارد اگر این نقشه راه به سرعت شکل نگیرد دولت نمی‌تواند در بازار ارز اعمال حاکمیت کند.
از سوی دیگر باید نگاه کارشناسی در حوزه ارزی از سوی دولت مشخص شود زیرا برخی کارشناسان، تلاطم‌های بازار ارز را ناشی از کسری بودجه، تورم و ناترازی بانک‌ها می‌دانند و معتقدند که بازار ارز را تحت تأثیر قرار داده است. نگاه دیگری که در این باره وجود دارد این است که تحرک‌های ارزی زمینه‌ساز ایجاد تورم شده است بنابراین از آنجایی که مشخص نیست کدام یک از عوامل فوق وضعیت بازار ارز را به اینجا رسانده است باید از نگاه کارشناسان و صاحب نظران استفاده شود تا بتواند جلوی افزایش بیش از اینِ قیمت ارز و به دنبال آن کالاهای اساسی و ضروری مردم گرفته شود!
