بازارچه دوه چی تبریز در مسیر هویت تاریخی

عصرآزادی آنلاین/ شهرام صادق زاده

شهر تبریز به دلیل قرار گرفتن در مسیر جاده ابریشم از دیرباز مرکز مبادله کالا میان ممالک شرق دور و اروپا بوده که وصف بازار‌های آن در خاطرات بسیاری از بازرگانان و جهانگردان معروف از ابن بطوطه سیاح مغربی در سال ۷۳۱ قمری گرفته تا ورنیه در سال ۱۰۴۶ قمری آمده و حتی شاردن جهانگرد فرانسوی نیز تبریز را دارای عالی ترین بازار آسیا توصیف نموده است.
به مناسبت هفته گردشگری و با همت هیات امنای بازار جهانی تبریز یک باب رستوران سنتی با حفظ هویت تاریخی اما با سبک و سیاق بسیار جذاب و حتی سقف کشویی و اتوماتیک حیاط در بازارچه دوه چی گشایش یافت که گویا از چند سال قبل به حالت مخروبه و غیرقابل استفاده به حال خود رها شده بود و پس از سه سال تلاش، کار مرمت و بازسازی آن به پایان رسیده و در قالب رستوران “عمارت سید” به خدمت رسانی برای گردشگران و مسافران خواهد پرداخت.
در آیین افتتاح این رستوران سنتی علاوه بر اعضای هیات امنای بازارچه دوه چی، فرماندار تبریز، مدیرکل سازمان آموزش فنی و حرفه ای آذربایجان شرقی، دبیر اجرائی خانه کارگر تبریز، خزانه دار انجمن حرفه ای هتلداران استان، معاون برنامه ریزی شهردار تبریز، مدیرکل و کارشناسان و معاونان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان و تعدادی از هنرمندان و شهروندان تبریزی حضور داشتند…

◾️اول بازارچه

بازارچه مسقف آجری شکل “دوه چی” که برای فهم صحیح فارسی زبانان، آن را شتربان می نامند پل ارتباطی محله دوه چی و بازار تبریز به حساب می‌ آید که در شمال “میدان چایی” و نزدیک بازار مسگران قرار گرفته و توسط همین رودخانه از بازار جدا می‌ شود.
این بازارچه تاریخی ورودی های متعددی دارد که دو ورودی اصلی از طرف سامان میدانی یا همان میدان کاه فروشان، اصلی ترین ورودی ها می باشند که در ابتدای بازارچه، مسجد سید آقاعلی قرار گرفته که از مساجد تاریخی و ثبت شده در آثار ملی ایران بوده و به همراه مدارس مولوی، محمدیه و انوریه داخل بازارچه مجموعه کامل علمی را تشکیل می دادند و اکنون تنها مدرسه نصریه و مسجد حسن پادشاه باقی مانده که از آثار به جا مانده از دوره حکومت آق‌ قویونلوها به شمار می رود.
واقعیت این است که متاسفانه چندین کاروانسرای تاریخی در این بازارچه دیده می‌ شوند که تغییر کاربری یافته و به حالت تجاری درآمده اند که در گذشته، مسافران و قافله ‏های روستاییان و دیگر مسافرانی که از سمت غرب و شمال غرب برای داد و ستد به تبریز می ‏آمدند در کاروانسراهای بزرگ محوطه دوه چی اقامت‏ کرده و از این بازارچه مایحتاج خود را تامین می‏کردند.
به گفته کارشناسان، وجه تسمیه “دوه چی” برای این قسمت از بازار تبریز از آنجاست که در زمان های قدیم، در این محل حمل و نقل کالا توسط شتر انجام می‏ شد و ساربانان در آن مکان توقف می‏ کردند و هم اکنون نیز مغازه‏ های بازارچه دوه چی به کسب و کار بزازی، کفاشی، لباس‏ فروشی، خواروبار فروشی، قهوه‏ خانه، غذاخوری و خرازی مشغول هستند و توجه به ساماندهی محوطه آن بیش از پیش ضرورت دارد!

◾️میانه بازارچه

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان‌ شرقی بر حمایت از توسعه بازسازی و مرمت بازار تاریخی تبریز به “عصرآزادی” گفت: تسهیلات بانکی کم‌ بهره در راستای گسترش اماکن سنتی با استفاده از طرح های بازسازی و مرمتی به بخش خصوصی اعطا می گردد تا تمام بخش های بازار جهانی تبریز به جاذبه توریستی تبدیل شود.
“احمد حمزه‌ زاده” با گرامیداشت هفته گردشگری به تلاش این اداره کل با همکاری بخش خصوصی برای تبدیل مناطق کم توجه و منفصل بازار فرهنگی – تاریخی تبریز که از کانون توجهات دور شده است افزود: تلاش می کنیم در راستای افزایش جذابیت بازار ثبت شده جهانی تبریز و با همکاری بخش خصوصی بین بخش‌ های مختلف بازار یکپارچگی برقرار نماییم.
وی خدمات گردشگری را عامل مهمی برای جذب گردشگر عنوان کرد و ادامه داد: خدمات گردشگری مانند ایجاد رستوران های سنتی و کافی شاپ‌ها که جزو نواقصات بازار تاریخی است که در راستای رفع مشکل آن چند طرح در دست ساخت و تجهیز است.
حمزه زاده از مرمت، بازسازی و بهسازی بازارچه دوه چی بازار تاریخی تبریز خبر داد و اضافه کرد:‌ یکی از مسائلی که می تواند توجه مردم به این بازارچه را جلب نماید بحث خدمات گردشگری است که راه اندازی رستوران ها، کافی شاپ ها و غیره از جمله آنهاست که معمولاً گردشگران از کمبود اینگونه صنف ها در داخل محدوده بازار سرپوشیده تبریز گله مند بودند تا به استراحت و صرف غذا بپردازند.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان‌ شرقی با ذکر این نکته که در راستای حمایت از بخش خصوصی در زمینه صدور مجوز، اعطای تسهیلات بانکی کم بهره، کمک‌ های فکری، طرح‌ های مرمتی و بازسازی همکاری کاملی را انجام می‌ دهیم تاکید کرد: با مشارکت هیات امنا و معتمدین خوشنام بازار، برخی از اماکن خدماتی داخل بازار جهانی تبریز در گذشته و تعدادی نیز در حال مرمت و تجهیز هستند تا پاخوری گردشگران و مسافران به بازارچه دوه چی نیز افزایش یابد.

◾️انتهای بازارچه

مالک و سرمایه گذار این رستوران سنتی که با هزینه شخصی و حمایت معنوی سایر همیاران بازار تبریز نسبت به مرمت و بازسازی این مجموعه آبرومند طی سه سال اخیر پرداخته است به “عصرآزادی” گفت: س از دو سال تلاش بی وقفه برای بازسازی محوطه و اصل بنا، یک سال نیز در راستای زیباکاری و بهسازی داخل عمارت اقدام گردید که در مجموع، حدود ۱۰ میلیارد تومان برای آن هزینه شده است.
“سیدناصر موسوی” با اشاره به اینکه هنگام تحویل بنا فضای آشفته و خرابه ای بر آن حاکم بوده است افزود: قدمت این بنا مربوط به دوران سلسله قاجاریه بوده و گویا در گذشته های دور تحت عنوان مکتب خانه مرحوم شیخ صادق مدرسی به سوالات و مشکلات دینی مردمان آن زمان پاسخ داده می شد.
گشت و گذار در بازار تاریخی تبریز برای خود لذتی دیگر دارد؛ عبور از سراها، تیمچه ها و نگاه به حجره ها و رفت و آمد مردم و عبور کالاها خود خاطره انگیزین قسمت سفر است که می تواند برای هر گردشگر خارجی و حتی داخلی جذاب و به یادماندنی باشد.
در حقیقت، اگر مقداری علاقه نوستالژیک داشته باشی می توانی خاطره همهمه و هلهله تاجران جاده ابریشم را اینجا حس کنی، اینجا قدم های مارکوپولو و ابن بطوطه را می بینی و همچنان قدم می گذاری در بازاری که با وجود بی تدبیری و کج فهمی مسئولان نالایق زمان خود که خیابان کشی را مهمتر از حفظ بافت بازار دانستند بازهم لنگه ای در دنیا ندارد.
بدین ترتیب، بازار تبریز بزرگترین بازار سرپوشیده جهان و یکی از شاهکارهای معماری شرقی است که با وجود زلزله مهیب سال ۱۱۹۳ قمری که منجر به یکسان شدن با خاک گشت اما، طولی نکشید که به همت مردم باصفای شهر بازسازی گردید و همانا اکنون به طول یک کیلومتر بزرگترین مجموعه به هم پیوسته و مسقف دنیاست و در سال ۱۳۵۴ شمسی در فهرست آثار ملی ثبت شده‌ و افتخار تمام آذربایجانی هاست.