جلفا به احیای تجارت با آن سوی ارس می اندیشد

مدیرعامل منطقه آزاد ارس Aras Free Zone در سفر اخیر خود به جمهوری خودمختار نخجوان با سرکنسول ایران در آن منطقه دیدار و با توجه به اهمیت موضوع، خواستار کمک وزارت امور خارجه به بازگشایی مجدد خط ریلی جلفا – نخجوان شد.‌

مجید کیانی با بیان اینکه سرکنسولگری ایران در نخجوان می‌ تواند در گفتمان‌سازی استفاده از ظرفیت‌ های ریلی موجود نقش موثری ایفا کند افزود: با توجه به روابط دیرینه ایران و آذربایجان، انتظار می‌ رود تجارت فی‌مابین توسعه یافته و در این راستا باید تولیدات منطقه آزاد ارس بیش از پیش به بازار نخجوان و آذربایجان معرفی گردد.‌

رئیس هیات‌ مدیره سازمان منطقه آزاد ارس در این سفر تشریح کرد: حجم صادرات منطقۀ آزاد ارس به کشور آذربایجان از سال ۱۳۹۲ تا ۱۰ ماهه سال ۱۴۰۲ حدود ۱۰۵ میلیون دلار بوده و آذربایجان در این سال‌ها به‌ عنوان دومین مقصد صادراتی محصولات ارس شناخته شده است.

مجید کیانی در سفر اخیر خود به نخجوان با فواد نجفلی نماینده ویژه رئیس‌ جمهور آذربایجان در جمهوری خودمختار نخجوان نیز دیدار و با اشاره به ظرفیت‌ های صنعتی، کشاورزی، ترانزیتی و گردشگری ارس، از او برای حضور در این منطقه دعوت به عمل آورد.

وی خواستار همراهی کشور آذربایجان در بازگشایی مسیر ریلی جلفا – نخجوان جهت ترانزیت کالا شد و اضافه کرد: باید از ظرفیت ریلی موجود برای تبادلات تجاری و توسعه آن نهایت استفاده را برد و نخجوان می‌ تواند به‌ عنوان مکمل ارس نقش بندر خشک را ایفا نماید.

کیانی همچنین خواستار بازگشایی مرز زمینی ایران – نخجوان شد و تاکید کرد: با توجه به ثبت جهانی ژئوپارک ارس و ایجاد ظرفیت‌های گردشگری جدید انتظار می‌رود بازگشایی مرزها زمینه‌ساز توسعه روابط ارس و نخجوان در حوزه‌های مختلف باشد.

با حضور کشورهای منطقه شامل سه کشور قدرتمند ایران، ترکیه، روسیه و سه کشور منطقه قفقاز جنوبی شامل آذربایجان، ارمنستان و گرجستان یک پلتفرم منطقه‌ ای تشکیل و همه مسائل اقتصادی – ترانزیتی با این فُرمت حل می شود که در این راستا منطقه آزاد ارس می تواند با استفاده از شبکه ریلی، نقطه اتصال کانون توسعه همکاری منطقه قفقاز باشد.

یک کارشناس فنی شبکه راه آهن گفت: اگر روابط بین دو کشور ارمنستان و آذربایجان بهبود یافته و صلح برقرار شود پروژه خط آهن ایران و ارمنستان توجیهی ندارد و نیازی به ارتباط ریلی بین ایران و ارمنستان نیست.

محسن پورسیدآقایی ادامه داد: با دیپلماسی اقتصادی و واسطه‌گری ایران می توان خط آهن ایران – آذربایجان – ارمنستان را احیا کرد تا منتفع اقتصادی آن نصیب هر سه کشور شود و در ایران هم دوباره مسیر ریلی جلفا فعال باشد.

وی افزود: بین ایران و ارمنستان خط آهن قدیمی وجود داشت که از مسیر جلفا به آذربایجان و از آنجا به ارمنستان متصل می‌‍شد اما بخشی از این خط آهن که سه کشور ایران، آذربایجان و ارمنستان را به یکدیگر متصل می‌کرد در جنگ سه دهه گذشته بین ارمنستان و آذربایجان منفجر و مسیر ریلی بین سه کشور قطع شد.

پورسیدآقایی با تاکید بر اینکه نکته بسیار مهم بخش ریلی، عدم تقاضای بار قابل توجه بین دو کشور و حجم بار غیرقابل قابل توجه آن برای ساخت خط جدید است اظهار داشت: طبق مطالعاتی که انجام شد حجم بار بین دو کشور ایران و ارمنستان و همچنین حجم بار ترانزیتی بین دو کشور آن قدر بالا نیست که ارزش ساخت و هزینه‌های بالای پروژه ریلی جدید را داشته باشد.

وی تاکید کرد: اگر روابط بین دو کشور ارمنستان و آذربایجان بهبود یافته و صلح برقرار شود احیای اتصال خط آهن جلفای ایران به جلفای آذربایجان و سپس به نخجوان و از آنجا به آسیای میانه و اروپا بهترین راه ممکن جهت فعالسازی کریدور جنوب به شمال کشور خواهد بود.

خط آهن نخجوان – تبریز در سال ۱۲۹۵ شمسی و دوره ای که محمدحسن میرزا، ولیعهد احمد شاه در دارالسلطنه تبریز حضور داشت به بهره برداری رسید تا گمرک جلفا به عنوان بزرگترین پایانه صادراتی و وارداتی ایران در آن تاریخ، اهمیت فزون‌تری یابد و این شهر مرزی و بین المللی علاوه بر حمل و نقل جاده ای از مزیت حمل و نقل ریلی نیز برخوردار شود.

این اتفاق که بعداً به شکل برقی کردن خط آهن ۱۳۰ کیلومتری جلفا – تبریز دنبال شد جلفا را به چشم و چراغ تجارت ایران تا نزدیکی های وقوع جنگ جهانی دوم تبدیل کرد، پس از جنگ و با شناخته شدن راه دریایی خلیج فارس، خط آهن جلفا – نخجوان انحصار خود در صادرات و واردات را از دست داد، اما همچنان پررونق ترین پایانه مرزی کشور محسوب می شد.

این روال تا فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی سابق در اوایل دهه ۱۳۷۰ شمسی و اشغال قره باغ و ۷ ایالت دیگر کشور آذربایجان توسط ارمنستان ادامه داشت اما پس از آن و با قطع ارتباط بین آذربایجان و جمهوری خودمختار نخجوان، آفتاب شکوه تجاری و اقتصادی جلفا و خط آهن جلفا – نخجوان نیز غروب کرد!

در تبیین اهمیت تجاری خط آهن جلفا – نخجوان در مبادلات تجاری کشور، همین بس که تا آن تاریخ روزانه ۴۰۰ واگن بار در انبارهای عمومی گمرک جلفا به عنوان بزرگ ترین انبارهای گمرک ایران، تخلیه می شد و آذربایجان شرقی بدین واسطه با ۲۵ هزار دستگاه کامیون، بزرگ ترین ناوگان باری ایران در اختیار داشت.

اکنون و پس از جنگ قره باغ و آزادی سرزمین های اشغالی توسط کشور آذربایجان و انعقاد تفاهم نامه سه جانبه میان روسیه، آذربایجان و ارمنستان برای ایجاد کریدور حمل و نقل میان باکو و نخجوان و تلاش برخی بازیگران منطقه ای برای استفاده از این فرصت به منظور نهادینه کردن هژمونی خود، بار دیگر اهمیت احیای خط آهن جلفا – نخجوان را به عنوان دروازه دسترسی ایران به منطقه قفقاز و به تبع آن به بازار اوراسیا و اروپا برجسته کرده است.

از همین روست که هیات های کارشناسی ایران در یک سال گذشته، سفرهای متعددی برای بازدید میدانی و بررسی احیای خط آهن جلفا – نخجوان به این منطقه مرزی داشته و همه آنها بر لزوم تحقق ان امر به عنوان مزیت نسبی در دسترس کشورمان تاکید دارند و در تازه ترین آن، مدیرعامل منطقه آزاد ارس در سفر به آن سوی مرز خواستار توجه جدی به بازگشایی این مسیر ریلی از طریق دیپلماسی شده است.