"عصرآزادی" از جزئیات مخالفان و موافقان طرح عرضه خودرو در بورس و بلاتکلیفی مصرف کنندگان واقعی گزارش می دهد؛
خودرو در شوک عرضه و تقاضا
?عصرآزادی آنلاین/ شهرام صادق زاده
عرضه خودرو در بورس کالا راهکاری برای کاهش التهاب در بازار بود که با افزایش جهشی قیمت‌ها به ویژه در هفته‌های گذشته زیر سوال رفته و معلوم نیست مصرف کنندگان واقعی باید به کدام یک از اظهارات مسئولان یا کارشناسان اعتماد کنند!
دقت کرده اید که قیمت پژو ۲۰۷ در ایران از قیمت یک خودروی روز تویوتا در امارات متحده عربی بیشتر است و عملاً کسی دلسوز مصرف کننده نیست؟! آن طور که آگاهان حوزه خودرو میگویند تا زمانی که رانت در بازار خودروی کشور جولان می‌دهد اینگونه مشکلات هم وجود دارد و مشتریان در عمل، ضرر می کنند!
در این میان، وقتی پای صحبت فعالان و صاحب نظران صنعت خودرو می‌نشینیم هنوز درباره ثمربخش بودن یا معایب عرضه خودرو در بورس به عنوان اقدامی که هیچ سابقه جهانی ندارد تفاهم وجود ندارد؛ برخی ها آن را با هر ساز و کاری نامناسب قلمداد می‌کنند، عده‌ای آن را راهی برای نجات صنعت و بازار خودرو می‌دانند که البته به شرط ها و شروط هاست و عده‌ای دیگر نیز آن را نوعی دیگر از رانت تعریف می‌کنند و پیرو این مسائل، موافقان طرح به راحتی مخالف استمرار اجرای آن می‌شوند و بااین همه بالا و پایین رفتن‌ها، بالاخره چه زمانی این بازار به آرامش می‌رسد معلوم نیست و احتمالاً باز هم شاهد اظهارنظر‌هایی مبنی بر ممنوعیت عرضه خودرو و یا تداوم عرضه خودرو در بورس باشیم؛ ابهاماتی که می‌تواند در نهایت به پروسه عرضه خودرو به بازار لطمه وارد کرده و فضای هیجانی در بازار را تشدید نماید زیرا قیمت‌ها در بازار خودرو تابع عرضه و تقاضا بوده و شوک پذیر است…
▪️بورس اول
تابستان ۱۴۰۱ پس از بحث‌های مختلف میان وزارت صمت و بورس کالا، در نهایت با موافقت وزیر صمت به عنوان عضو شورای عالی بورس، عرضه خودرو در بورس کالا کلید خورد؛ سیاستی که با هدف از بین بردن رانت اختلاف قیمت خودرو از کارخانه تا بازار و با هدف حمایت از مصرف کننده واقعی و در نهایت خروج خودروسازان از محدوده زیان انباشته بود و موافقان و مخالفان زیادی را در پی داشت.
در هفته‌های گذشته تعداد محدودی از نمایندگان مجلس با عرضه خودرو در بورس کالا مخالفت کردند به گونه‌ای که این ۱۱ نفر در نامه‌ای به شورای رقابت اعلام کرده اند شیوه کنونی عرضه خودرو در بورس کالا به دلایل متعدد غیرقانونی و ضدرقابتی است که نمی توان به سادگی از کنار اظهارات خاص رد شد.
اخیراً رئیس کمیسیون صنایع و معادن مجلس ضمن اشاره به قوانین بورس کالا در عرضه کالاها از جمله خودرو اظهار کرده که هر شخصی می‌تواند کالای خود را بر اساس قوانین بورس کالا عرضه کرده و بفروشد؛ اما خودرو یک کالای انحصاری و وظیفه شورای رقابت است که در مورد قیمت کالاهای انحصاری نظر دهد و قیمت‌گذاری کند زیرا برای چند میلیون تقاضا، تنها چند هزار خودرو وجود دارد، واگذاری این ها اگر در اختیار بورس کالا باشد، این خودروها می‌توانند هر قیمتی پیدا کنند.
در رابطه با این اظهارنظر رئیس کمیسیون صنایع و معادن مجلس و همچنین مخالفت‌ها و اظهارنظرهای دیگر در مورد عرضه خودرو در بورس کالا، سخنگوی وزارت صنعت، معدن و تجارت توضیح داده که این وزارتخانه بر اساس مصوبه سران سه‌قوه در سال گذشته، مسئولیت قیمت‌گذاری خودرو را بر عهده گرفته و امر قیمت‌گذاری از شورای رقابت به وزارت صمت محول شده است.
امید قالیباف تشریح کرده که حال زمان یکساله این مصوبه سران سه‌قوه به پایان رسیده و مجدد به شورای رقابت برگشته است؛ بنابراین درحال حاضر بایستی وزارت صمت در تعامل با شورای رقابت به یک چارچوب مشترک و مشخص برای قیمت‌گذاری خودرو دست پیدا کنند.
▪️بورس دوم
یک کارشناس بورس درباره وضعیت عرضه خودرو در بورس کالا با توجه به مخالفت‌هایی که اخیراً از سوی مجلس اعلام شده گفت: باید توجه داشت فقط حدود ۳۰ درصد تولیدات ایران‌خودرو در بورس عرضه می‌شود و شرکت‌های دولتی یا نیمه دولتی مانند سایپا محصولات‌شان را در بورس عرضه نمی‌کنند.
هاشم باروتی افرود: اگر دغدغه اصلی متولیان امر، افزایش تورم و کنترل آن است، باید دستِ کم در بودجه به این موضوع اشاره می‌کردند تا تورم رادر سال ۱۴۰۲ با توجه به نرخ دلاری که در حال حاضر در بازار شاهد آن هستیم کنترل کنند و یک بودجه کارآمد را پیشنهاد دهند.
وی ادامه داد: گاهی ناکارآمدی مجلس در مدیریت اقتصادی کشور بسیار مشهود است، به علاوه اینکه در مورد خودرو ممکن است باندبازی و رانت در عرضه خارج از بورس وجود داشته باشد که گفته می‌شود بالاخره ارتباطاتی با باندهای قدرت دارند و نارضایتی آنها را بازتاب می‌دهند، حال اگر متولیان امر دغدغه کنترل قیمت را دارند، باید امکان واردات با تعرفه‌های پایین را فراهم کنند تا واردکنندگان بتوانند خودروهای باکیفیت وارد کنند در این صورت قیمت خودروهای داخلی هم شکسته می‌شود، البته چون به بازار آزاد متصل نیستیم، رانت همواره در بازار خودرو، چه خودرو در بورس عرضه شود، چه خارج از آن، وجود دارد!
باروتی درباره ساز و کار کنونی عرضه خودرو در بورس کالا هم گفت: من با ساز و کار حراجِ باز مخالف هستم زیرا تا جایی رقابت می‌شود که عملاً به مصرف‌کنندگان واقعی کمتر خودرو می‌رسد؛ یعنی به نوعی دلال‌ها این بازار را در دست دارند، قیمت‌ها را دستکاری می‌کنند و بالا می‌برند.
وی تاکید کرد: بازار خودرو در صورتی کنترل می‌شود که کفه تقاضا را در بورس سنگین‌تر کنند و اجازه دهند قیمت‌ها درست و بر اساس منطق کشف شود لذا عرضه خودرو در بورس با مکانیزم حراج باز در صورتی جوابگو است که بتوانند میزان عرضه را بیشتر کنند، تنوع‌ها را گسترش دهند و بقیه شرکت‌های خودروسازی هم بتوانند در بورس حضور داشته باشند.
▪️بورس سوم
از قرار معلوم و مطابق با آنچه که کارشناسان حوزه خودرو اظهار می دارند تا زمانی که فقط ۳۰ درصد تولیدات ایران‌خودرو در بورس عرضه می‌شود با این همه تقاضا و اینکه مردم مدام در حال کُدگیری در بورس هستند، وضعیت بازار خودرو تغییری نمی‌کند.
واقعیت این است که در این زمینه شفاف‌سازی نشده و مردم به عنوان مصرف‌کننده در وضعیت کنونی اقتصاد و تورمی که مدام بالا می‌رود، به‌دنبال این هستند که سرمایه‌ای که دارند نابود نشود.
در این میان، با توجه به اینکه خودرو نسبت به ملک و غیره چسبندگی بیشتری به دلار داشته و بالاتر از ارزش دلاری خودش هم معامله می‌شود، طبیعتاً مصرف کننده به سَمت خرید خودرو سوق پیدا می‌کند، حتی اگر صاحب چندین خودرو باشد لذا بخشی از دلیل این وضعیت به شرایط اقتصاد و سوءمدیریتی که در دولت و مدیران دولتی شاهد هستیم برمی‌گردد.
پُرواضح است خودروساز قیمتی را مشخص می‌کند که سود ببرد، البته بخش عمده قیمت مازاد بر قیمت پایه که حدود ۲ برابر است به جیب دولت می‌رود، یعنی عملاً دولت کسری بودجه خود را از این راه تامین می‌کند، پس همه این سود به جیب خودروساز نمی‌رود و فقط بخشی از آن به جیب خودروساز می رود.
در این شرایط هجمه مخالفت یا موافقت با استمرار عرضه خودرو در بورس مسئله مهمی است که می‌تواند در بازار خودرو تاثیرگذار باشد اما باید نوع عرضه اصلاح شود به طوری که کیفیت خودروها افزایش پیدا کرده و راه برای ورود خودروهای خارجی هموار گردد.
متاسفانه نمایندگان مجلس یک بُعد موضوع را می‌بینند و می‌خواهند به نتیجه برسند که آن هم نمی‌شود! پس اگر نمایندگان مجلس همراهی کرده، تعرفه‌ها را آزاد کنند و پای خودروساز خارجی به بازار و صنعت خودرو کشور باز شود، راهگشا خواهد بود بنابراین آنها باید با نگاه ملی و بر اساس منافع جامعه پا پیش بگذارند تا بتوانند گاهی در جهت حل این گونه مسائل بردارند.
