گزارش “عصرآزادی” از نقش رسانه ها در ترویج فرهنگ بهداشت فردی و اجتماعی کشور؛ رسانه، گذرگاه فرهنگ سلامت
?عصر آزادی آنلاین/ شهرام صادق زاده
این روزها مبارزه با کرونا دغدغه مشترک تمام مسئولان و مردم به خصوص مدافعان سلامت کشورمان است، اما اصل اساسی مورد تاکید همه پزشکان برای موفقیت در این مشارکت همگانی، رعایت بهداشت فردی و حفظ آرامش است که رسانه ها نقش کلیدی در آن دارند.
نتایج پژوهش ها نشان می‌دهد افرادی که اخبار و مطالب سلامتی را فعالانه و پیگیرانه در رسانه های های مورد علاقه خود دنبال می‌کنند از سبک زندگی سالم تری برخوردارند.
رسانه ها در فرهنگ سازی رعایت دستورالعمل های بهداشتی و آرامش جامعه در ایام کرونایی که ظاهراً بیش از این نیز به طول خواهد انجامید به خوبی فعالیت کرده و می کنند اما گوش های شنوا رفته رفته رو به کاهش هستند و باید سیر فرهنگ سازی رسانه ای بر روی خط ضدکرونا تداوم یابد.
متأسفانه ایران و تعدادی از کشورهای دنیا کماکان با ویروس کرونا درگیر هستند که رعایت بهداشت فردی و خودمراقبتی‌ها کلید اصلی برای پیشگیری از این بیماری است؛ بهداشتی که هنوز دغدغه تعدادی از ما نیست!
متأسفانه هستند کسانی که هنوز هم در برابر توصیه‌های بهداشتی کادر درمان و رسانه ها مقاومت کرده و با گفتن جمله هایی مانند “دنیا دو روز است” سعی دارند از مسئولیتی که نسبت به حفظ سلامت خود و دیگران دارند شانه خالی کنند.
علت بروز چنین اعمال و افعال، موضوع قابل تأملی است که شاید مرور فرهنگ اسلامی درباره بهداشت و نظافت تعدادی از ما را قانع کند که چرا باید در این زمینه اهتمام ورزیده و به توصیه های بهداشت فردی و اجتماعی توجه نماییم!
▪️مدیریت ویروس کرونا مستلزم مسئولیت پذیری همه آحاد جامعه است!
یک کارشناس بهداشت و ارتقای سلامت با تاکید بر ضرورت تشویق مردم و رسانه ها برای انجام رفتار مسئولانه به ویژه در دوران شیوع کرونا گفت: اهمال کاری می تواند چرخه تولید و انتشار اخبار و تاثیرگذاری بر مردم را تحت تاثیر قرار دهد.
سمیرا محمدی ادامه داد: مدیریت ویروس کرونا مستلزم مسئولیت پذیری همه آحاد جامعه است، لذا هر فرد صرف نظر از جایگاه خود بر مبنای نحوه تعامل دانش، عقاید، انگیزه ها، اولویت ها، فرصت ها، شرایط و امکانات رفتار می کند بنابراین در این راستا وجود موانع و تسهیل کننده های رفتار نقش مهمی دارد، برای مثال یک دستفروش علیرغم اطلاع از هشدارها، به خاطر نیاز اقتصادی در همین شرایط کرونایی بیرون می رود و بساط پهن می کند و چه بسا بیمار و باعث انتقال بیماری شود به عبارتی، این فرد دارای یک مانع اقتصادی برای عمل به پروتکل های بهداشتی بوده و انگیزه کسب درآمد در او قوی تر از انگیزه مراقبت از سلامت خود و یا دیگران است.
وی افزود: رسانه ها نیز ممکن است با هدف تقویت و حفظ جایگاه خود، اولویت را تنها جذابیت خبری محتواهای مربوطه قرار داده و اعتبار خبر را فدای سرعت انتشار آن کنند اما هر محتوای زردی که از رسانه ها منتشر می شود هزینه ای برای مخاطب دارد و می تواند اعتماد مخاطب به رسانه های رسمی را کاهش، فضای رسانه ای را در اختیار شیادان و کاسبان کرونا قرار دهد و بستری فراهم شود تا با انتشار شایعات و اخبار شبه علم حداکثر منفعت فردی و ضرر جمعی را ایجاد کند، لذا رسانه مسئولیت پذیر باید تلاش کند با شناسایی اخبار و منابع خبری موثق و نه الزاماً در دسترس و جذاب و اجتناب از نشر اخبار مشکوک و یا خوش بینانه به بهبود شرایط کمک کنند.
محمدی اضافه کرد: برای تشویق مردم به پذیرش مسئولیت اجتماعی خود و انجام رفتار مسئولانه لازم است همه دست اندرکاران مسئولیت های خود را به درستی به جای آورند، زیرا اهمال کاری هر کدام از این افراد می تواند چرخه تولید و انتشار اخبار و تاثیرگذاری بر مردم را تحت تاثیر قرار دهد.
▪️هرقدر اطلاعات جامعه در عرصه سلامت بیشتر شود بیماری کاهش می یابد!
امروزه با وضعیت کاملاً متفاوتی در عرصه بهداشت فردی و اجتماعی روبه‌رو هستیم؛ وضعیتی که در آن اکثر مردم انتظار دارند تا سنین بالا عمر کنند در حالی که آحاد جامعه بیش از گذشته در معرض بیماری‌های مزمنی قرار گرفته‌اند که با سبک زندگی آنان در ارتباط است. بیماری‌های مزمنی همچون نارسایی‌های قلبی، انواع سرطان، فشار خون و دیابت را صرفاً نمی‌توان از طریق درمان‌های پزشکی معالجه کرد بلکه برای پیشگیری و درمان قطعی آنها باید انتخاب‌های صحیحی در مسیر زندگی داشت.
ضرورت توجه بیش از پیش به مسئله سلامت در رسانه‌ها، ارتباط مستقیمی با شناخت هرچه بیشتر این مقوله و اهمیت آن در زندگی امروزی ما دارد کمااینکه بیماری منحوس کرونا نیز باعث شده تا استرس های ناشی از ابتلا به آن در سطح جامعه افزایش یافته و به نوعی دقت در نوع زندگی را یادآوری نماید.
در تعاریف جدید، سلامت هم کالای مصرفی و هم کالای سرمایه‌ای معرفی شده است به این معنی که فرد، علاوه بر مطلوبیت مستقیمی که از مصرف سلامت به دست می‌آورد، به صورت غیرمستقیم و از طریق افزایش بهره‌وری ناشی از افزایش سرمایه سلامت نیز مطلوبیت کسب خواهد کرد.
سلامت، شرطی ضروری برای ایفای نقش‌های اجتماعی است و انسان‌ها در صورتی می‌توانند فعالیت کامل داشته باشند که هم خود را سالم احساس کنند و هم جامعه آنها را سالم بداند؛ دو جنبه‌ای که همیشه ممکن است بر هم منطبق نباشد!
از زمان ظهور رسانه‌های ارتباط جمعی، بسیاری از سیاست گذاران حوزه سلامت و حامیان بهداشت جامعه بر این باورند که ارائه اطلاعات از طریق رسانه‌ها باعث می‌شود تا به طور خودکار، ابتدا نگرش‌ها تغییر یابد و سپس اصلاح رفتارها صورت گیرد.
اساس سیاست‌های سلامت محور امروزی، بر پیشگیری و مراقبت از خود تکیه دارند چراکه اگر شهروندان ما بیاموزند با ارتقای سواد سلامتی، خود را در مقابل بیماری‌ها تجهیز کنند دیگر هزینه‌های هنگفت دارویی و اتلاف وقت و انرژی گریبان آنها را نخواهد گرفت لذا بسیاری از صاحب نظران معتقدند هر چقدر اطلاعات افراد جامعه در عرصه سلامت بیشتر شود، شاهد بیماری کمتری خواهیم بود!
▪️اگر افراد به فکر سلامتی خود و جامعه نباشند پروتکل‌ها اجرا نمی‌شود!
یک حقوقدان در این باره گفت: باید تمام افراد جامعه از تجهیزات بهداشتی برخوردار باشند تا بتوانند پروتکل های‌بهداشتی را رعایت کنند لذا با همین قوه قهریه اندک و فرهنگ سازی صحیح می‌توانیم سلامت جامعه را تأمین کنیم.
بهنام نقی‌پور در خصوص طرح مجازات احتمالی از سوی دولت و مجلس برای آنان که در معابر عمومی پروتکل‌های بهداشتی را رعایت نمی‌کنند افزود: به نظر می‌رسد اجرای این قبیل طرح‌ها، راه به جایی نمی‌برد چرا که لزوم رعایت الزامات بهداشتی باید در باور مردم نهادینه شود، درست است که قانون و الزام‌آور بودن آن می‌تواند راهگشا باشد اما تا افراد فکر سلامتی خود و دیگران نباشند، پروتکل‌ها را رعایت نمی‌کنند و اوضاع وخیم‌تر می‌شود.
این استاد دانشگاه، قانونی که مردم را مجبور به زدن ماسک و اجرای پروتکل های‌بهداشتی می‌کند را کافی ندانست و ادامه داد: قوه قهریه مانند تصویب قانون برای مردم کافی نیست، بلکه باید به موضوع فرهنگ سازی بیشتر پرداخت، باید رسانه‌ها و دستگاه‌های متولی بیش از این آموزش‌های لازم را ارائه دهند تا رعایت اصول بهداشتی فراگیرتر شود.
نقی پور با اشاره به لزوم هماهنگی دستگاه‌های اجرایی در خصوص این نوع فرهنگسازی اضافه کرد: وزارت بهداشت و ستاد مقابله با کرونا، به عنوان اصلی‌ترین سیاستگذاران این حوزه، باید با وزارتخانه‌های دیگر هماهنگی لازم را داشته باشند و تنها مرجع راهکارهای مقابله با این بیماری باشند.
وی، تصویب قانون از سوی مجلس برای مقابله با اجرا نشدن پروتکل های‌بهداشتی از سوی مردم را پیچیده دانست و تاکید کرد: پیشنهاد تصویب قانون از طرف مجلس کمی دور از دسترس به نظر می‌رسد و فرآیندهای زیادی درگیر در این مسئله خواهد بود لذا باید امکانات برای اعمال چنین قانونی فراهم باشد و تمام افراد جامعه از تجهیزات بهداشتی برخوردار باشند تا بتوانند پروتکل‌های بهداشتی را رعایت کنند.
نقی پور یادآور شد: در حال حاضر تنها راهکار همان سیاست هایی است که ستاد مقابله با کرونا بر آنها تاکید دارد و به طور مثال افراد بدون ماسک نمی‌توانند وارد ادارات شوند و خدمات بگیرند. لذا با همین قوه قهریه اندک و فرهنگ سازی صحیح می‌توانیم سلامت جامعه را تأمین کنیم.
▪️در کنار داشتن سواد رسانه ای، با سواد بهداشتی می توان بر کرونا فائق آمد!
یک کارشناس مدیریت رسانه نیز گفت: ارتباطات سلامت حوزه جدیدی در مطالعات ارتباطات توسعه به شمار می رود و اکنون به عنوان راهبردی کلیدی در جهت افزایش اطلاع‌رسانی به عموم افراد، پیرامون مسائل بهداشتی و سلامت مورد توجه واقع شده است، به خصوص اینکه پیشرفت های روزافزون تکنولوژی ها و ظهور رسانه های نوین از جمله شبکه های اجتماعی می تواند تاثیر بسزایی در ارتباطات سلامت برای توسعه کشور داشته باشد.
سمیه آقایان افزود: باید در نظر داشت که پیام های رسانه ای در این حوزه دو هدف کمی و کیفی را دنبال می‌کند که هدف کمی، ارتقای سطح آگاهی مخاطب و هدف کیفی، تغییر رفتار ناسالم وی است.
وی ادامه داد: در این زمینه رسانه ها با به کاری گیری برنامه های پزشکی، گفتگوهای بهداشتی، ارسال پیام و زیر نویس ها در خصوص سلامت و بسیاری از ابزارهای رسانه ای می توانند باعث تغییر نگرش جامعه شوند.
آقایان اضافه کرد: ارتباطات سلامت در مقیاس بسیار وسیعی در زمینه های اجتماعی از جمله منازل، مدارس، مطب پزشکان و محل کار افراد و غیره در کشورمان شاهد تجربه مطلوبی بوده که همان جایگزینی پیشگیری به جای درمان و جا انداختن این مطلب به عنوان رویکردی جامعه محور است لذا با ترویج این شعار در جامعه نشان داد که رسانه ها می توانند نقش بسیاری موثری در توسعه ارتباطات سلامت داشته باشند.
وی تاکید کرد: البته در این زمینه باید توجه داشت که پرداختن به ارتباطات سلامت از جهات گوناگون قابل تامل است، در این راستا رسانه ها بایستی تشویق به رفتار سالم، ایجاد آگاهی، تغییر نگرش ها و ترغیب افراد برای اتخاذ رفتارهای توصیه شده بهداشتی به عنوان یک مهارت ارتباطی ارزشمند را مورد توجه قرار دهند.
آقایان افزود: لازمه این اقدام در کنار داشتن سواد رسانه ای نیز نیاز به سواد بهداشتی است تا با تلفیق آن با مهارت های ارتباطی بتوان به شکلی موثر در در امر توسعه و برقراری عدالت بهداشتی عملکردی مثمر الثمر داشت.
این استاد دانشگاه یادآور شد: طراحی و تهیه پیام های سلامت موثر و کارآمد می تواند دانش و آگاهی کافی در حوزه سلامت برای مخاطبان را منتشر کرده و خواسته های مطلوب و تقاضاهای صحیح مخاطبان رسانه‌ها را با نیاز ها و تقاضاهای نامطلوب جایگزین نماید.
وی در پایان متذکر شد: باید در نظر داشت که در اولویت قرار دادن مسائل بهداشتی در رسانه می تواند این مسائل را در دستور کار همگانی قرار داده و باعث ایجاد انگیزه برای توسعه سلامت و جستجوی بیشتر اطلاعات از سوی افراد جامعه گردد.
