“عصرآزادی” از ضرورت احیای مجدد خط آهن جلفا – نخجوان و تاثیر آن بر رونق اقتصادی منطقه آزاد ارس گزارش می دهد؛

?عصرآزادی آنلاین/ شهرام صادق زاده

آذربایجان شرقی و منطقه شمالغرب ایران از قدیم الایام چهارراه ارتباطی غرب و شرق بوده و اکنون به دنبال این است تا موقعیت ژئوپولیتیک خود را احیا نماید لذا باید در گام نخست، راه آهن جلفا از طریق جمهوری خودمختار نخجوان به شبکه سراسری بازار آسیای میانه و اروپا متصل گردد.
در تبیین اهمیت تجاری خط آهن جلفا – نخجوان در مبادلات تجاری ایران، اشاره به این نکته خالی از لطف نیست که طبق آمارها، در گذشته روزانه ۴۰۰ واگن بار در انبارهای عمومی گمرک جلفا به عنوان بزرگترین انبارهای گمرک کشور تخلیه می شد و آذربایجان شرقی بدین واسطه با ۲۵ هزار دستگاه کامیون، بزرگ ترین ناوگان باری ایران را در اختیار داشت.
در واقع، برآوردهای کاشناسی حاکی از جابجایی سالانه ۴ میلیون تن بار توسط خط آهن جلفا – نخجوان در سال های قبل از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی سابق بود که با در نظر گرفتن بازه زمانی خود، رقم بزرگی محسوب می شد!
کارشناسان می‌گویند خط آهن جلفا – نخجوان با بیش از یک قرن قدمت، آسان ترین و ارزان ترین راه دسترسی ایران به بازارهای اوراسیا و اروپا می‌باشد که تحولات جدید منطقه‌ای ناشی از جنگ قره باغ، اهمیت آن را دوچندان کرده است و به طور قطع و یقین، اکنون زمان تحول منطقه آزاد ارس از طریق برقراری مجدد خط آهن جلفا و فعال شدن راه ارتباطی با آن سوی مرزهاست.
اتصال مجدد ریلی جلفا به نخجوان و درآمد حاصل از ترانزیت بار و جابجایی مسافر در این مسیر، مواهب بسیار زیادی جهت رونق اقتصادی منطقه آزاد تجاری ارس و افزایش سرانه درآمد مرزنشینان را منجر گردد که نباید به سادگی از کنار آن گذشت…
▪️خط اول

راه آهن جلفا پس از عبور از مرز جلفا وارد نخجوان شده و برای رسیدن به روسیه باید از ارمنستان و سپس گرجستان بگذرد و این در حالی است که در پی اختلافات ارمنستان و آذربایجان، ارمنستان اجازه عبور هیچ قطاری از منطقه نخجوان را نداد و عملاً این کریدور حیاتی مسدود گردید و اکنون وقت آن رسیده تا کشورهای منطقه جهت خروج جلفا از بُن بست ترانزیت به هم افزایی بزرگ دست یابند.
یک کارشناس فنی شبکه راه آهن گفت: اگر روابط بین دو کشور ارمنستان و آذربایجان بهبود یافته و صلح برقرار شود پروژه خط آهن ایران و ارمنستان توجیهی ندارد و نیازی به ارتباط ریلی بین ایران و ارمنستان نیست.
محسن پورسیدآقایی ادامه داد: با دیپلماسی اقتصادی و واسطه‌گری ایران می توان خط آهن ایران – آذربایجان – ارمنستان را احیا کرد تا منتفع اقتصادی آن نصیب هر سه کشور شود و در ایران هم دوباره مسیر ریلی جلفا فعال باشد.
وی افزود: بین ایران و ارمنستان خط آهن قدیمی وجود داشت که از مسیر جلفا به آذربایجان و از آنجا به ارمنستان متصل می‌‍شد اما بخشی از این خط آهن که سه کشور ایران، آذربایجان و ارمنستان را به یکدیگر متصل می‌کرد در جنگ سه دهه گذشته بین ارمنستان و آذربایجان منفجر و مسیر ریلی بین سه کشور قطع شد.
پورسیدآقایی با تاکید بر اینکه نکته بسیار مهم بخش ریلی، عدم تقاضای بار قابل توجه بین دو کشور و حجم بار غیرقابل قابل توجه آن برای ساخت خط جدید است اظهار داشت: طبق مطالعاتی که انجام شد حجم بار بین دو کشور ایران و ارمنستان و همچنین حجم بار ترانزیتی بین دو کشور آن قدر بالا نیست که ارزش ساخت و هزینه‌های بالای پروژه ریلی جدید را داشته باشد.
وی تاکید کرد: اگر روابط بین دو کشور ارمنستان و آذربایجان بهبود یافته و صلح برقرار شود احیای اتصال خط آهن جلفای ایران به جلفای آذربایجان و سپس به نخجوان و از آنجا به آسیای میانه و اروپا بهترین راه ممکن جهت فعالسازی کریدور جنوب به شمال کشور خواهد بود.
▪️خط دوم

با حضور کشورهای منطقه شامل سه کشور بزرگ ایران، ترکیه، روسیه و سه کشور منطقه قفقاز جنوبی شامل آذربایجان، ارمنستان و گرجستان یک پلتفرم منطقه‌ای تشکیل و همه مسائل اقتصادی، ترانزیتی، انرژی و سایر مسائل با این فُرمت حل شود که در این راستا منطقه آزاد ارس نقطه اتصال کانونی توسعه همکاری این کشورها می‌باشد.
مدیرعامل سازمان منطقه آزاد ارس در خصوص ضرورت برقراری مجدد خط آهن این منطقه گفت: وزارت امور خارجه می تواند در بازگشایی راه آهن جلفا – نخجوان و احیای کریدور موجود نقش ایفا نموده و به شکوفایی اقتصادی آن کمک کند.
مجید کیانی خواهان ایفای نقش وزارت خارجه در بازگشایی راه‌آهن نخجوان به ارمنستان و گرجستان شد و به تبیین مزایای کریدور موجود پرداخت و افزود: به طور حتم بازگشایی راه‌آهن نخجوان موجب افزایش ترانزیت جلفا خواهد شد تا ترکیه، نخجوان، ارمنستان و ایران از منافع احیای این کریدور بهره‌مند شوند لذا برای تسریع در بازگشایی خط آهن جلفا – نخجوان – گرجستان می‌توان از نقش روسیه برای وساطت با توجه به نیاز آنان به ترانزیت ریلی استفاده نمود.
مدیرعامل سازمان منطقه آزاد ارس با اشاره به اقدامات اخیر این سازمان در توسعه منطقه نوردوز و تقویت زیرساخت‌های آن اضافه کرد: ارتباط با کشورهای اوراسیا مستلزم افزایش ظرفیت گمرکی فضای گمرک نوردوز است و لذا ارمنستان نیز باید متقابلاً این توسعه را در مرزهایش رقم بزند تا شاهد رشد تردد خودروهای سنگین بین دو کشور باشیم.‌
▪️خط آخر

بازارهای مرزی و توریسم تجاری در منطقه آزاد ارس مهمترین بخش از درآمد مردم مرزنشین جلفا در کنار صنعت کشاورزی را تشکیل می‌دهد که اتصال ریلی مجدد، به افزایش درآمد سرانه شهروندان این منطقه تاریخی کمک شایان خواهد کرد.
در حقیقت با گشایش اتصال خط آهن، بسیاری از شرکت‌های فعال در زمینه حمل و نقل ریلی و همچنین شرکت‌های تجاری چند ملیتی نیز روی خوشی به سرمایه گذاری و توسعه منطقه آزاد تجاری ارس و شهر جلفا نشان خواهند داد.
خط آهن نخجوان – تبریز در سال ۱۲۹۵ شمسی و دوره ای که محمدحسن میرزا، ولیعهد احمد شاه در دارالسلطنه تبریز حضور داشت به بهره برداری رسید تا گمرک جلفا به عنوان بزرگ ترین پایانه صادراتی و وارداتی ایران زمین در آن دوره، اهمیت افزون‌تری یافته و این شهر مرزی علاوه بر حمل و نقل جاده ای از مزیت حمل و نقل ریلی نیز برخوردار شود.
این اتفاق که بعداً به شکل برقی کردن خط آهن ۱۳۰ کیلومتری جلفا – تبریز دنبال شد شهر جلفا را به چشم و چراغ تجارت ایران تبدیل کرد که تا زمان وقوع جنگ جهانی دوم ادامه داشت؛ پس از جنگ و با شناخته شدن راه دریایی خلیج فارس، خط آهن جلفا – نخجوان انحصار خود در صادرات و واردات را از دست داد اما همچنان پررونق ترین پایانه مرزی کشور محسوب می شد.
این روال تا زمان فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی سابق در اوایل دهه ۱۳۷۰ شمسی و اشغال منطقه قره باغ و ۷ ایالت دیگر آذربایجان توسط ارمنستان ادامه داشت اما پس از آن و با قطع ارتباط بین کشور آذربایجان و جمهوری خودمختار نخجوان، آفتاب شکوه تجاری و اقتصادی جلفا و خط آهن جلفا – نخجوان نیز غروب کرد و تاکنون تداوم داشته است.
قضیه ای که از سال ۹۵ تاکنون لاینحل مانده است مربوط به اظهارات کارشناسی اتصال خط آهن جلفا به نخجوان است که پس از گذشت سالهای متمادی، حل این مشکل همچنان در پله اول قرار دارد.
در حقیقت، موضوع مهمی که مانع راه اندازی قطار تهران – تبریز – جلفا – نخجوان می شود عرض راه آهن دو کشور است زیرا عرض راه آهن کشورهای حوزه قفقاز با سایر کشورها متفاوت بوده و باید عملیات یکسان سازی عرض خطوط انجام شود تا این قطار بین دو کشور به حرکت درآید و این امر، شدنی است!