عصرآزادی آنلاین/ دکتر بهاءالدین نخجوانی
زلزله پدیده ای طبیعی ناشی از لرزش ناگهانی سطح زمین در نتیجه جابجایی صفحات زمین ساختی در امتداد گسل ها، به واسطه آزاد شدن انرژی تجمیعی در سنگهای پوسته ای بصورت امواج لرزه ای می باشد.
نور زلزله (Earthquake lights) بعنوان پدیده ای نسبتاً نادر در حدود نیم درصد از زلزله های رخداده در سراسر جهان، در زمان قبل وحین زلزله، با رنگ های سفید، سبز، قرمز، آبی و بنفش به مدت چند ثانیه تا چند دقیقه در آسمان کانون اصلی زلزله و یا در فواصل دورتر از کانون زلزله مشاهده می گردد که این انوار گاهی بصورت گوی های رنگی کوچک، گاهی شبیه رعد و برق و گاهی شبیه ابرهای رنگی است. در طول تاریخ قضاوت های مختلفی توسط مردم درخصوص انوار زلزله انجام گرفته است. برخی ظهور این نورها را نشانه‌ای با منشأ ماورایی برای آگاهی‌دادن به مردم تلقی کرده اند. برخی دیگر این نورها را به موجودات فرازمینی و بشقاب پرنده (UFO) نسبت می دهند و برخی از مردم ارتباط این نورها را با آزمایشات تسلیحاتی و تکنولوژی هارپ (برنامه تحقیقاتی شفق فعال با فرکانس بالا) در ارتباط می دانند. دسته آخر هم منکر کل ماجرا بوده و این پدیده را شایعه‌ای عامه‌پسند تلقی کرده و دلیل آن را اشتعال ناگهانی و لحظه‌ای ناشی از انفجار و آتش سوزی گاز و دکل های برق و … می دانند.
اولین ثبت این پدیده به سال 869 پس از میلاد مسیح برمی گردد که در زلزله سانریکو و سونامی متعاقب آن که بخشی از ژاپن را ویران کرد، مشاهده شده است. قدرت این زمین لرزه بالای 8 ریشتر تخمین زده شده است. در نوشته های قدیمی اینچنین ذکر شده که «زلزله‌ای بزرگ در ولایت موتسو با نور عجیبی در آسمان رخ داد». بر اساس آرشیو زلزله‌های تاریخی ژاپن، حدود 55 مورد از چنین نورهایی در طول تاریخ ژاپن ذکر گردیده است. نورهای زلزله همچنین در زلزله های 1811 یا 1812 میسوری و 1906 سانفرانسیسکو در ایالات متحده آمریکا، زلزله 1988 ساگونه کانادا، زلزله 2009 لاکوئیلا ایتالیا، زلزله 2017 چیاپاس مکزیک، چندین و چند زلزله در کشورهای مختلف و اخیراً در زلزله های شهرستان خوی در استان آذربایجان غربی و ترکیه مشاهده و توسط شاهدان به طرق مختلف ثبت گردیده اند.
اگرچه بسیاری از پژوهشگران و دانشمندان حوزه علوم زمین و فیزیک به این پدیده با دید شک و تردید و فاقد شواهد متقن می نگردند، لیکن انوموتو استاد دانشگاه شین شو ژاپن بعنوان یکی از اولین محققین، آزمایش‌هایی بر روی سنگهای گرانیت، ریولیت، آهک، سرپانتینیت و غیره انجام داد تا مشخص کند که آیا نور زلزله می تواند بدلیل شکستگی، اصطکاک و یا واکنش‌های شیمیایی درون سنگ، در زمان وقوع زلزله ساطع شود یا نه؟ بدین منظور او نمونه هایی از سنگ ها را در آزمایشگاه شکست و دریافت که گرانیت شدیدترین واکنش را دارد. بطوری که در اثر شکستن و ساییدگی سنگ گرانیت جرقه سفید روشن، در اثر شکستن ریولیت رعد و برق نارنجی و در نتیجه شکستن سنگ آهک درخشش شدید قرمز ایجاد گردید. بر اساس این مطالعات در نتیجه شکستن سرپانتینیت اصلاً نوری ساطع نگردید. بر اساس این مطالعات، انوموتو معتقد است که سنگ های حاوی کوارتز (گرانیت و ریولیت) بیشتر مستعد واکنش های نورانی هستند.
برخی از محققین درخصوص علت بروز انوار زلزله توسط سنگهای کوارتز دار معتقدند چنانچه سنگهای دارای بلور کوارتز در جهت مشخصی فشرده شوند، می‌توانند یک میدان پیزوالکتریک (فشار برقی) قوی ایجاد کنند که منجر به بروز اختلال در میدان مغناطیسی زمین گردیده و جرقه‌هایی از نور تولید کند. برخی دیگر از دانشمندان پیشنهاد می کنند که سطوح بالای تنش در برخی سنگ ها نظیر آهک و ریولیت در هنگام زلزله باعث شکستن پیوندهای شیمیایی در سنگ ها و یونیزه شدن اکسیژن می شود. این یون ها از طریق صفحه گسل به بالا صعود کرده و به جو رسیده و با یونیزه کردن هوا، پلاسماهایی را پدید می آورند که باعث انتشار نور می شود. برخی دیگر نیز نور زلزله را ناشی از اختلال موضعی میدان مغناطیسی زمین و یا یونوسفر (بخش بالایی اتمسفر) در ناحیه اِعمال تنش های زمین ساختی می‌دانند که منجر به اثرات درخشندگی می شود.
جدیداً فریدمان فروند، استاد فیزیک در دانشگاه ایالتی سن خوزه و محقق ارشد مرکز تحقیقات ایمزِ ناسا در مصاحبه ای با نشنال جئوگرافیک در سال 2014 ضمن تصدیق وجود انوار زلزله گفت که نورها می توانند “شکل ها، فرم ها و رنگ های مختلفی را داشته باشند”.
فروند و همکارانش با تجزیه و تحلیل 65 رخداد نور زلزله در مطالعه سال 2014، این نظریه را مطرح کردند که نورها ناشی از بارهای الکتریکی فعال در انواع خاصی از سنگ ها در طول فعالیت لرزه ای هستند، “گویی یک باتری را در پوسته زمین روشن کرده اید”.
ایشان معتقدند وقتی تنش تکتونیکی به سنگهای گابرو و بازآلت وارد می شود، بارهای الکتریکی فعال گردیده و در اثر برخورد امواج زلزله به آنها، بارهای الکتریکی موجود در این سنگ‌ها آزاد می شود. فروند می‌افزاید این بارهای الکتریکی ضمن ترکیب می‌توانند نوعی ماده پلاسماگونه ایجاد کنند که با سرعت‌های بسیار بالا حرکت کرده و در سطح منفجر شود. نتیجه این فرآیند، تخلیه بار الکتریکی در هواست که منشأ ایجاد نورهای رنگارنگ می‌شود.
نهایتاً بر اساس نتایج مطالعات علمی انجام گرفته تاکنون، ایجاد نور بدلیل رخداد زلزله تایید گردیده و اگر روزی این نورهای رنگی را دیدید و در یک منطقه زلزله خیز زندگی می کنید، نترسید. آخر دنیا نیست و بیگانگان برای حمله نیامده اند. آنها می توانند علامت و هشدار اولیه باشند که زمین زیر پای شما در شرف شروع لرزیدن است.
