چالش های پیش روی ایده فناورانه شرکت های دانش بنیان آذربایجان شرقی در بررسی "عصرآزادی"
طرحهای دانش بنیان آذربایجانی در اتاق انتظار ارزیابی!
?عصرآزادی آنلاین/ شهرام صادق زاده
اخیراً در جلسه بررسی چالش‌ها و مشکلات دانش بنیانی شرکت‌های فناور و دانش بنیان آذربایجان شرقی اعلام شد بیش از ۷۰ درصد طرحهای دانش‌بنیان این استان در مرحله ارزیابی صدور مجوز تأیید نمی‌شود که موجب تعجب رسانه ها گردید!
هم اکنون ۲۹۲ شرکت دانش‌بنیان در آذربایجان شرقی تأیید شده است که معادل ۳٫۴ درصد مجموع شرکت‌های دانش‌بنیان کشور می باشد اما فعالان اکوسیستم فناوری و دانش‌بنیان استان معتقدند سخت‌گیری و نداشتن تخصص لازم در ارزیابان طرحهای دانش‌بنیان مانع اصلی فراروی توسعه کمی شرکت‌های دانش‌بنیان در آذربایجان شرقی است.
به گفته کارشناسان، هزینه‌های کمرشکن تهیه و تولید قطعات موردنیاز در مجموعه‌های تولیدی دانش بنیان و درگیری دانش بنیان با اداره دارایی و بیمه این است که نتوانسته‌اند در پروسه فروش و تجاری سازی و بازاریابی، اینگونه مسائل را شناسایی نمایند.
این در حالی است که دولت معمولاً هزینه‌های هنگفت و وام‌های بلاعوض و کم بهره ای را به شرکت‌های شهرکی پرداخت می‌کند در صورتی که شرکت‌های دانش بنیان آذربایجان شرقی نیز همانند سایر استانها و حتی مقداری بیشتر از حد تصور انتظار دارند موانع مالی این شرکت‌ها از سر راه برداشته شوند تا هدف اقتصاد دانش بنیانی متجلی گردد…
▪️دانش اول
هر چند آمارهای شفاف و دقیقی از وضعیت اقتصاد دانش بنیان در سطح آذربایجان شرقی منتشر نشده است ولی بر اساس برآیند آمارهای منتشر شده از سوی برخی مراجع رسمی و پژوهشی، استانهای تهران، اصفهان، البرز، قم و سمنان جزو استانهای پیشرو از منظر اقتصاد دانش بنیان در کشور شناخته شده اند و آذربایجان شرقی علیرغم اعتبار و قطب علمی و صنعتی بودن در کشور، در رتبه های میانی قرار گرفته است!
طبق نتایج آماری این پژوهش ها، با عنایت به اینکه بسیاری از زیر شاخص های اصلی اقتصاد دانش بنیان در آذربایجان شرقی همچون نیروهای تحصیل کرده، مراکز علمی و پژوهشی، صنایع با فناوری بالا و متوسط، زیرساخت های ارتباطی، بهره وری نیروی کار و موارد دیگر عموماً بالا بوده است لذا متغیر نهادی – مدیریتی از اصلی ترین عوامل عقب ماندگی این استان در اقتصاد دانش بنیان نسبت به جایگاه و مزیت های ویژه اش می تواند باشد.
با این اوصاف و با توجه به نتایج به دست آمده از محاسبه عوامل و شاخص های اقتصاد دانش بنیان، نیاز به توجه ویژه برنامه ریزان و تصمیم گیران استانی و مدیران بخش خصوصی در ارتقای اقتصاد دانش بنیان و کاهش نابرابری ها و عدم تعادل های فضایی ضروری به نظر می رسد و در همین راستا، به ویژه لزوم بازنگری و اصلاح سیاست گذاری های منطقه ای اقتصاد دانش بنیان در سطح استان و تقویت نهاده های مدیریتی در دستگاههای متولی این حوزه همراه با تعیین درست استراتژی های توسعه اقتصاد دانش بنیان متناسب با نیازها و ظرفیت های استانی، بیش از پیش نمایان می باشد.
معاون توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری چند روز پیش در سفر خود به تبریز با تاکید بر اهمیت ارزش اقتصادی طرحهای فناورانه و دانش‌بنیان گفت که رویکرد این معاونت در زمینه ارزیابی طرحهای دانش‌بنیان این است که از مداخله زیاد در فرآیند‌ها خارج شویم و بر خروجی محصولات تمرکز کنیم.
اسدی فرد با اشاره به یک سالگی ابلاغ قانون جهش تولید دانش‌بنیان افزود: اجرای این قانون ریل‌گذاری و مسیر توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان را در کشور فراهم می‌کند.
▪️دانش دوم
یک پژوهشگر حوزه کارآفرینی در تبریز با بررسی دلایل شکست کسب و کارهای فناورانه و دانش بنیان عنوان کرد که اکثر دلایل شکست جوانان این حوزه نه در بخش فناوری بلکه در مباحث مرتبط با مدیریت است.
جعفر آقازاده توضیح داد: ایجاد یک کسب و کار نوپا و فناورانه معمولاً تابع دو رویداد همزمان است، اول؛ دستیابی به تکنولوژی یا توانایی صنعتی و دوم شناسایی فرصتی در بازار و مشتریانی برای این فناوری که این دستاورد علمی ارزشی ملموس و قابل ادراک برای آنها دارد و حاضر هستند برای دریافت آن هزینه کنند.
وی افزود: مشتریان اولیه کسب و کارها برای خرید این خدمات و محصولات اقدام می‌کنند و مدیران کسب و کار بعد از فروش و دریافت‌های مالی از اولین مشتریان در اثر خطاهای ناخودآگاه قضاوت به این نتیجه می‌رسند که توانمند هستند، این حس با حضور سرمایه‌گذاران اولیه و پیشنهادهای جدید تقویت می‌شود اما اینکه این تصور و ادراک چقدر دقیق است، جای سوال دارد!
آقازاده اضافه کرد: برای ارائه راهکار در گام اول باید از تلف شدن زمان، انرژی سرمایه‌گذاران، مدیران و بنیانگذاران کسب و کارهای فناورانه و دانش بنیان جلوگیری کرده و باید از خطاهای مهمی که در پیش روی آنها است آگاه باشند و در مرحله بعد سهم تجربیات و شیوه صحیح مدیریتی در مجموعه شرکت‌های دانش بنیان و فناور افزایش یابد.
این مدرس دانشگاه تاکید کرد: از دلایل دیگر شکست شرکت‌های دانش بنیان و فناور با توجه به اینکه آنها از سرمایه‌گذاری مالی قدرتمندی برخوردار نیستند فرصت مناسبی هم برای سعی و خطا و تجربه کردن ندارند و لذا این شرکت‌ها عملاً نمی‌توانند به مرور قابلیت‌های مدیریتی خود را ارتقا داده و همزمان شرکت را در حال فعال نگه دارند بنابراین معمولاً در سیستمی غیرقابل جبران، تصمیمات بزرگ و حساس بدون تخصص می گیرند و چرخه‌های ناموفق را به راه انداخته و شرکت را به سمت ورشکستگی پیش می‌برند!
▪️دانش آخر
در حالی که آذربایجان شرقی با پتانسیل ها و امکانات صنعتی و تولیدی خود در سطح کشور حرفی برای گفتن دارد اما به گفته نماینده شرکت‌های دانش‌بنیان استان، میانگین ردّ طرح های دانش بنیان در کشور ۶۳ درصد است و متاسفانه این رقم در آذربایجان شرقی حدود ۷ درصد هم بیشتر بوده و به ۷۰ درصد می رسد.
اشکان شمالی با اشاره به ظرفیت‌ها و توانمندی های آذربایجان شرقی در حوزه دانش‌بنیان تأکید کرد که با توجه به این قابلیت‌ها متوسط تأیید طرحهای دانش‌بنیان در این استان باید از میانگین کشوری بالاتر باشد.
وی ناآشنایی کارشناسان و ارزیابان کارگزار معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری با موضوع طرحهای دانش‌بنیان، وجود واسطه‌ها برای تأیید محصولات دانش‌بنیان و درز اطلاعات فنی طرح‌ها در مرحله ارزیابی را از دیگر مشکلات آذربایجان شرقی در زمان بررسی طرحهای دانش‌بنیان عنوان کرد.
وی همچنین از وجود امضاهای طلایی در تأیید طرحهای دانش‌بنیانی انتقاد کرد و یادآور شد: حذف واسطه‌ها بین معاونت علمی و فناوری و شرکت‌ها برای کاهش رانت و فساد ضروری است!
بدین ترتیب به نظر می رسد تنها راه توسعه و افزایش شرکت‌های دانش بنیان آذربایجان شرقی، ایجاد بستر مناسب برای حمایت‌های مادی و معنوی دولتی و بخش خصوصی از این شرکت‌ها بوده و افزایش شتاب دهنده‌ها و کارگزاری‌های تخصصی موجب افزایش شرکت‌های دانش بنیان و ارتقای سطح کیفی این شرکت‌ها خواهد بود که در طی سال‌های گذشته تمامی فرآیندهای تصمیم گیری در مورد ارزیابی شرکت‌های دانش بنیان در تهران متمرکز بوده است که این امر موجب طولانی شدن مدت ارزیابی شرکت‌ها و عدم تمایل شرکت‌ها برای دانش بنیان شدن می گردد!
