عصرآزادی آنلاین/ قدیر گلکاریان، مدرس روابط بین الملل Near East University
در چند روز گذشته اخباری مبنی بر وجود تحرکات قابل توجه در آن سوی مرزهای شمالی و جنوبی ایران بر سر خط خبرها آمده است. در شرایطی که دولت بایدن به امارات متحده عربی فشار می آورد تا جریان ارسال کالاهایی را که به زعم مقامات آمریکایی برای تقویت تلاش های جنگی روسیه استفاده می شود، متوقف کند؛ در شمال ایران شاهد هماهنگی میان ارمنستان با ایالات متحده برای انجام مانور نظامی هستیم. این در حالی است که پاشینیان، نخست وزیر ارمنستان از این که به روسیه دل بسته و آتش بس را پذیرفته و در قره باغ شکست خورده اند، احساس ندامت و پشیمانی می کند.
حال بیاییم این مسایل را از زاویه ای بی طرفانه و زیر ذره بین ارزیابی سیاسی بررسی کنیم. چرا ارمنستان به این نتیجه رسیده است؟ آمریکا مگر همان کشوری نبود که از امضای توافق نامه صلح میان ارمنستان با جمهوری آذربایجان با مدیریت و ابتکار عمل روسیه حمایت می کرد؟ آیا مرزهای شمالی و جنوبی ایران دستخوش تحولات ویژه ای در فشار به روسیه است یا در کالبد این توافق نامه ها حرکات موذیانه ای نهفته است که سرانجام ما را نیز دچار خود خواهد کرد؟
بنابه نشر سایت های خبری معتبر در سطح جهانی، مقامات ارشد ایالات متحده، اتحادیه اروپا و بریتانیا این هفته در حال بازدید از امارات متحده عربی بوده اند که به عنوان کشور ثروتمند خلیج فارس به شمار می رود. به گفته سخنگوی وزارت امور خارجه ایالات متحده، بخشی از “تعامل دیپلماتیک گسترده تر” با کشورهای شریک در حوزه خلیج فارس که اثر گذار در روند تحولات سیاسی خاورمیانه هستند (!) برای بحث در مورد مسئول دانستن روسیه برای حمله به اوکراین می باشد.
پس از اعمال تحریم های سخت علیه روسیه برای تحت فشار قرار دادن اقتصاد آن کشور، دولت بایدن تلاش کرده است تا عرضه محصولات غربی مانند تراشه های کامپیوتری را که صنعت دفاعی روسیه می تواند برای استفاده نظامی تغییر کاربری دهد، متوقف کند.
الیزابت روزنبرگ، دستیار وزیر خزانه داری در امور تامین مالی تروریسم، امارات متحده عربی را “کشور مورد توجه” برای دور زدن کنترل صادرات و تحریم های روسیه خوانده است. به گفته روزنبرگ، شرکت های مستقر در امارات بین ژوئیه تا نوامبر 2022 بیش از 5 میلیون دلار کالاهای صادراتی با منشاء ایالات متحده را به روسیه ارسال کرده اند که از جمله دستگاه های نیمه هادی که می توانند تجهیزات را در میدان نبرد اوکراین تأمین کنند.
وال استریت ژورنال برای اولین بار از سفر این هفته مقامات غربی به امارات گزارش داده است. این به دنبال دیدارهای جداگانه معاون وزیر خزانه داری در امور تروریسم و اطلاعات مالی، برایان نلسون و هماهنگ کننده تحریم های وزارت امور خارجه، جیمز اوبراین در اوایل سال جاری صورت می گیرد.
دولت بایدن به شرکت‌ها از جمله امارات و ترکیه هشدار داده است که ممکن است دسترسی به بازارهای G7 را به دلیل تجارت با نهادهای تحریم شده روسیه از دست بدهند. وزارت خزانه داری آمریکا در ماه آوریل 2023 یک شرکت مستقر در امارات را به دلیل ارسال نزدیک به 190000 دلار نیمه هادی های منشاء آمریکا به شرکت های روسی تحریم کرد. همچنین شرکت دیگری در امارات را به ارسال پهپادهای کوادکوپتر و سایر فناوری‌ها به واردکنندگان روسی در لیست سیاه قرار داد.
روس‌های ثروتمندی که از تأثیر تحریم‌ها فرار می‌کنند، به امارات متحده عربی، به ویژه بزرگترین شهر آن یعنی دبی، هجوم آورده‌اند. سال گذشته، باربارا لیف، مقام ارشد وزارت امور خارجه برای خاورمیانه، در جلسه استماع کنگره اذعان کرد که امارات به مرکزی برای الیگارشی‌های روسی تبدیل شده است که به دنبال پناه دادن به دارایی‌های خود هستند.
هر چند مقامات اماراتی چنین مسایلی را انکار می کنند و ادعای آمریکا مبنی بر اینکه از کشورشان به عنوان پناهگاهی برای ناکارآمد کردن تحریم ها یا پنهان کردن پول روسیه استفاده می شود، ولی مقامات آمریکایی دلایل متقنی را ارائه می دهند. لازم به ذکر است که دولت امارات متحده عربی اخیراً اعلام کرده است که متعهد به تبعیت از تحریم های بین المللی علیه روسیه می باشد و در ماه مارس، بانک مرکزی امارات مجوز بانک MTS روسیه را لغو کرده است
بیش از یک سال است که ایالات متحده تلاش می کند تا شرکای خاورمیانه ای خود را متقاعد کند که از منزوی کردن روسیه به رهبری ایالات متحده حمایت کنند. اما امارات متحده عربی برای حفظ موضع بی طرفانه خود در جنگ مراقب بوده و انگار درآمدهای مادی بر مسایل سیاسی می چربد. به طوری که ابوظبی در تحریم‌های غرب علیه مسکو شرکت نمی کند. اگرچه در چندین نوبت در سازمان ملل تهاجم روسیه به اوکراین را محکوم کرده است.
تحلیل گران می گویند نگرانی ها در مورد تعهد بلندمدت آمریکا به منطقه و تاکید بیشتر دولت بایدن بر تهدید ناشی از چین، به نزدیک شدن امارات به روسیه، شریک این کشور در ائتلاف نفتی موسوم به اوپک پلاس کمک کرده است. ماه گذشته، امارات متحده عربی برای پیوستن به بلوک تأثیرگذار بریکس از اقتصادهای بزرگ در حال ظهور که شامل روسیه و چین است، دعوت شد.
شیخ محمد بن زاید، رئیس جمهور امارات متحده عربی در ماه ژوئن و قبل از آن در اکتبر 2022 در سن پترزبورگ با پوتین دیدار کرد. حاکم اماراتی که بیشتر با نام MBZ شناخته می شود، آخرین بار در سال 2017 به ایالات متحده سفر کرد. فراتر از روسیه، روابط ایالات متحده و امارات به دلیل واکنش دولت به حملات حوثی‌های یمن به امارات، پیگیری توافق هسته‌ای با ایران و شرایط آن برای فروش تسلیحات به چالش کشیده شده است.
تفاوت وضعیت و شرایط چالشی آمریکا در حوزه خلیج فارس باعث شده است که به سمت مرزهای شمال ایران معطوف شود. جمهوری ارمنستان که از خفت و شکست جنگ قره باغ در سال 2020 هنوز رهایی نیافته و دسته فاشیست ها و افراطی های ارمنی در قره باغ و خود ارمنستان پیوسته پاشینیان را در فشار مضاعف قرار می دهند؛ باعث شده تا پاشینیان توجه ایالات متحده به آن کشور را با هر هدفی (!) منتج به نفع ارمنستان سازد.
به همین روست که، ارمنستان بعد از قضیه اخیر در رابطه با محصور ماندن ارامنه قره باغ به دلیل مسدود شدن تنگه لاچین روسیه را غیر قابل اعتماد دانسته و روسیه را به عدم حمایت کافی از آن کشور متهم می کند. همچنین پاشینیان تصریح کزده است که جنگ روسیه در اوکراین به این معناست که آن کشور نمی تواند تمام نیازهای امنیتی ارمنستان را برآورده سازد. البته ساز مخالف ارمنستان به سال گذشته بر می گردد. به طوری که در رزمایش 2022 سازمان پیمان امنیت جمعی به رهبری روسیه شرکت نکرد و حالا بر اساس بیانیه رسمی وزارت دفاع ارمنستان، قرار است رزمایش “عقاب شریک 2023” را از تاریخ 11 تا 20 سپتامبر در چارچوب آمادگی نیروهای ارمنستان در مأموریت های بین المللی حافظ صلح برگزار شود. در اعلام رسمی وزارت دفاع ارمنستان آمده است که رزمایش عمدتاً در راستای ارتقای سطح دانش نظامی و عملیاتی نیروهای ارمنستان و همچنین آماده سازی برای تغییرات برنامه ریزی شده در مفهوم قابلیت عملیاتی انجام خواهد گرفت. این برنامه بر اساس برنامه مشارکت برای صلح ناتو برای کشورهای غیر عضو می باشد.
این در حالی است که، گونتر فیهلینگر، رئیس کمیته توسعه اروپایی ناتو از ارمنستان خواسته است که به ناتو بیپوندد. بعد از این بود که واهان کوستانیان، معاون وزیر امور خارجه ارمنستان نیز اعلام رضایت از این پیشنهاد کرده و گفته است که کشورش در قالب های مختلف با ناتو همکاری می کند و آماده ادامه روند عضویت است.
با این اوصاف به نظر می رسد که ایالات متحده مایل است هر چند در میان مدت ولی به نحوی جبهه جدیدی را علیه روسیه در قفقاز باز کند و همانطور که جو بایدن و همچنین وزیر دفاع ایالات متحده و حتی دبیر کل ناتو معترف شده اند، طولانی شدن جنگ روسیه – اوکراین باعث تضعیف زیر ساخت های نظامی روسیه می شود و بدین ترتیب ابایی ندارند تا سال ها روسیه را در باتلاق جنگ با اوکراین درگیر سازند و به نهایت اگر توانستند ضربه نهایی را از درون و بیرون بر روسیه پوتینیزه شده وارد آورند.
اما نتیجه چیست؟ نتیجه را باید از زبان کارشناسان نظامی بین المللی شنید. بر اساس تحلیلی که در افرن افرز آمده است، رزمایش مشترک میان آمریکا و ارمنستان را باید ارعاب جمهوری آذربایجان تلقی کرد. لذا آذربایجان مجبور خواهد شد که دست دوستی خود را به روسیه بیشتر دراز کند. در مواجهه با این تحولات، ترکیه پیگیری دقیق فعالیت های ژئوپلتیکی در منطقه را دشوار می یابد. سیاست خارجی ترکیه که از اطلاعات با منشاء جمهوری آذربایجان تغذیه می کند، در خواندن تحولات گیج کننده قفقاز با مشکلات جدی مواجه است. در چنین حالتی باکو بیشتر الفبای مسکو را خواهد خواند تا الفبای آنکارا را! لذا این می تواند برای ترکیه گران تمام شود و هیچ مایل نیست نفوذش را در آذربایجان از دست بدهد.
اگر خلاصه کرده باشم، ارمنستان با تحریک و آموزش های سیاسی واشنگتن در صدد آن است که تمامی موارد باخت خود را از نو به دست آورد. یعنی با توجه به اینکه در سال 2025 نیروهای صلح روسیه دیگر نخواهند توانست در منطقه قره باغ به عنوان حافظ صلح باشند و بر اساس توافقنامه باید قره باغ را به آذربایجان واگذار نماید، از حالا ارمنستان فرصت را غنیمت شمرده و می خواهد ایالات متحده را که در صدد تضعیف روسیه است، در کنار خود داشته باشد و تا آن زمان برنامه ریزی و آمادگی لازم را برای بازپس گیری مناطق آزاد شده فراهم کرده و قره باغ را دوباره به رود خون تبدیل کند.
